„Onafhankelijkheid is de enige uitweg”, roepen duizenden Hongkongers. „Bevrijd Hongkong, revolutie van onze tijd.”

Meer dan 1 miljoen demonstranten keren zich in 2019 en 2020 tegen de groeiende invloed van Volksrepubliek China op het autonome Hongkong. Eerst protesteren ze tegen een wetsvoorstel dat uitlevering aan China mogelijk moet maken. Later uiten de betogers hun ongenoegen over de teloorgang van de democratie. Ze willen dat onder meer de hoogste leider van de stadstaat, Carrie Lam, opstapt.

In de zomer van 2020 voert China in Hongkong een ingrijpende veiligheidswet in. Wie zich schuldig maakt aan afscheiding, ondermijning en samenzwering met buitenlandse mogendheden, kan een zware straf tegemoet zien. Sindsdien is het gedaan met de massabetogingen. Het lokale gezicht van de regering achter het aanpakken van de betogers is John Lee, minister van Veiligheid. Hij zegt in mei 2020 dat de veiligheidswet nodig is om het „groeiende terrorisme” aan te pakken. Volgens hem is er steeds vaker sprake van „activiteiten die schadelijk zijn voor de nationale veiligheid.”

Lee is als geen andere Hongkonger begaan met veiligheidsissues. In 1977 begint de lange carrière van deze man binnen de politie en veiligheidsdiensten. In juni 2021 wordt de voormalige hoofdinspecteur van de politie van secretaris van Veiligheid gepromoveerd tot hoofdsecretaris van de stad en is daarmee de op een na hoogste bestuurder van Hongkong. Kort nadat Carrie Lam op 4 april aankondigt op 30 juni haar 5-jarige ambtstermijn te beëindigen, stelt Lee zich beschikbaar als haar opvolger.

Patriotten

De Chinese autoriteiten hadden niet veel tijd nodig om te laten weten dat Lee de enige kandidaat is die hun steun heeft. Formeel wordt Lee 8 mei gekozen, niet door inwoners van de stad maar door een uit 1500 mensen bestaande Peking-gezinde kiescommissie. Zijn benoeming lijkt een formaliteit.

Met het opstappen van Lam gaat een wens van de toenmalige demonstranten alsnog in vervulling, maar het is ondenkbaar dat de 7,5 miljoen Hongkongers zich massaal achter hun nieuwe leider zullen scharen. Traditioneel moet de leider van de staat balanceren tussen de wensen van de lokale bevolking en de kaders die vanuit de Volksrepubliek zijn gesteld. Van Lee wordt verwacht dat hij de balans laat doorslaan naar Peking.

De onvrede over de koers die de stadstaat vaart, is ook lang nog niet weg. Bij de in december gehouden parlementsverkiezingen, waarbij alleen mensen konden worden gekozen die China ziet als „patriotten”, bleef 70 procent van de kiezers thuis.

Geloofsvrijheid

Analisten menen dat Lee’s aanstelling niet anders uitgelegd kan worden dan dat Peking zich nog steeds grote zorgen maakt om het gebrek aan politieke stabiliteit in de metropool. De voormalige veiligheidschef is bij uitstek geschikt om ervoor te zorgen dat in Hongkong de geest niet opnieuw uit de fles raakt. Dat Lee financieel niet is onderlegd –wat toch verre van onbelangrijk lijkt voor een bestuurder van een mondiaal financieel-economisch centrum– onderstreept dat de machthebbers van de Volksrepubliek meer hechten aan een politiek stabiel Hongkong dan aan een economisch florerende plek.

Benedict Rogers van de mensenrechtenorganisatie Hong Kong Watch vindt dat met de aanstelling van de „misdadige” Lee Hongkong voltooid wordt als politiestaat. In een opiniestuk op de site van het rooms-katholieke persbureau UCA News citeert hij instemmend een Hongkonger die zegt dat zijn woonplaats steeds meer op de Noord-Koreaanse hoofdstad Pyongyang begint te lijken, behalve dan dat de elektriciteit in de stadstaat stabieler is.

De mensenrechtenactivist bekritiseert Lee’s gebrek aan bestuurservaring. „Tot juni vorig jaar was zijn enige regeringservaring het opsluiten van mensen, het bespuiten van hen met traangas en pepperspray, het goedpraten van afranselingen en martelingen, het toedekken van verkrachtingen en het straffeloos toestaan van willekeurig politiegeweld. Hij heeft geen ervaring met financiën, economie, gezondheidszorg, onderwijs, huisvesting, infrastructuur, vervoer, welzijn, constitutionele zaken of internationale betrekkingen. Hij is een misdadiger, geen leider. En dat is precies waarom Peking hem heeft gekozen.”

Rooms-katholieke school

Volgens Rogers is de afgelopen jaren in Hongkong mede dankzij Lee het maatschappelijk middenveld de nek omgedraaid. De oppositie zit in de cel of is verbannen. Toch is de activist er niet gerust op dat Lee de laatste vrijheden ongemoeid laat. Kerken moeten op hun tellen passen, maar er is nog geloofsvrijheid. Hoelang nog, vraagt Rogers zich af. „De kerk in Hong Kong –die reeds bedreigd wordt– moet voorbereid zijn op een nieuwe onderdrukking, wanneer die er komt, en moet zich voorbereiden om stelling te nemen.”

Overigens is het christelijk geloof Lee niet onbekend, aangezien hij op een prestigieuze, door jezuïeten gerunde, rooms-katholieke jongensschool zat. De krant South China Morning Post schreef onlangs dat Lee geen antwoord wilde geven op de vraag of hij rooms-katholiek is.

Lee, getrouwd en vader van twee kinderen, treedt aan op 1 juli. Dat is precies 25 jaar nadat Groot-Brittannië Hongkong overdroeg aan China. China beloofde destijds dat de metropool tot 2047 een hoge mate van autonomie zou behouden, maar met de invoering van de veiligheidswet oefent Peking steeds meer invloed uit op de voormalige kroonkolonie van de Britten.