Slechts één op de vijf huisartsen vindt dat een dokter euthanasie kan geven op basis van een schriftelijk verzoek, een zogenoemde wilsverklaring op papier. Dit kan voorkomen op het moment dat een patiënt er zelf niet meer om kan vragen.

Voor twee op de vijf huisartsen is het cruciaal dat de patiënt er mondeling om vraagt. De rest vindt dat euthanasie ‘misschien’ kan op basis van een schriftelijke wilsverklaring. Dat blijkt uit een onderzoek onder ruim vierhonderd huisartsen, dat gisteren verscheen in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde. De onderzoekers vroegen artsen naar hun ‘persoonlijke mening’ over euthanasie bij deze groep.

Een arts mág een patiënt euthanasie verlenen op basis van een wilsverklaring op papier. Dat staat in de euthanasiewet, en werd door de Hoge Raad bevestigd in 2020. Een op de tien Nederlanders heeft een euthanasiewens opgeschreven.

Dementie

Vorig jaar kregen ruim 7500 Nederlanders euthanasie, dat gebeurde in 80 procent van de gevallen via hun huisarts. Zes mensen met vergevorderde dementie kregen euthanasie op basis van hun wilsverklaring.

De Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde (NVVE) denkt dat er een veel grotere groep is in deze categorie die wel euthanasie had gewild, maar niet heeft gekregen. Patiënten met beginnende dementie krijgen vaker euthanasie: vorig jaar ruim 200 keer. Zij kunnen er zelf nog om vragen.

„Veel mensen denken ‘als ik het opschrijf, dan krijg ik het ook’”, stelt huisarts Jaap Schuurmans, een van de onderzoekers in dagblad Trouw. Volgens Schuurmans laat de studie zien dat dat een illusie is. „Laat je goed informeren. Zonder de blinde verwachting dat je gehoor zult vinden.”

Met de uitspraak van de Hoge Raad eindigde twee jaar terug een jarenlange discussie over euthanasie bij dementie, die begon toen verpleeghuisarts Marinou Arends werd vervolgd. Zij werd uiteindelijk ontslagen van strafvervolging. De richtlijnen voor artsen over euthanasie werden daarna aangepast.

Schuurmans speelde een prominente rol in het debat: hij was een van de initiatiefnemers van de actie ”Niet stiekem bij dementie”. Ruim 450 artsen tekenden een petitie waarin ze afstand namen van het handelen van Arends, en verklaarden zelf geen dodelijke injectie te zullen geven op basis van een wilsverklaring op papier.

„We hebben daar kritiek op gekregen, dat het grote stappen, snel thuis was om zo te oordelen”, zegt Schuurmans. „Dat heb ik me aangetrokken.” De representatieve steekproef is gemaakt op basis van een database van onderzoeksinstituut Nivel. „Dit is echt een objectief onderzoek.”