In die wetenschappelijke zoektocht deden tal van andere onderzoeksgroepen, vooral in de Verenigde Staten, mee. Samen wilden we de feiten boven tafel krijgen over het effect van de DNA-mutatie, in de hoop een aanknopingspunt te vinden voor het behandelen van kanker met deze DNA-verandering. Met het stellen van de juiste vragen en goed doordachte experimenten, waarvan negen van de tien doodlopende wegen waren, kwamen we bij de ontknoping. Een van de ontdekkingen was dat het gen waarin de DNA-verandering plaatsvond een belangrijke rol speelde in het voorkomen dat cellen doodgingen. De bevindingen werden gedeeld met collega-wetenschappers op congressen en gepubliceerd in gerenommeerde wetenschappelijke tijdschriften.

Nog geen twee jaar later konden deze feiten de spreekwoordelijke prullenbak in. Met een nieuwe technologie en meer verfijnde experimenten liet een andere onderzoeksgroep zien dat het gen helemaal geen rol speelde in het voorkomen van celdood. Hoe goed we ook zochten, we konden geen tekortkomingen vinden in de nieuwe studie. De nieuwe feiten logen er niet om. De sfeer in onze onderzoeksgroep was in die week niet echt vrolijk. De enige die een lach op zijn gezicht kon toveren was mijn promotor. „Mooi om te zien dat de wetenschap werkt”, zei hij veelbetekenend. Voor hem waren zijn en onze (eer)gevoelens ondergeschikt aan de feiten en nog meer aan de manier hoe we aan de feiten komen.

Ben Shapiro, een Amerikaans conservatief politiek commentator, heeft dit gevoelen gevangen in de oneliner ”Facts don’t care about your feelings” (feiten geven niks om je gevoelens). Een zin die inmiddels een gevleugelde uitspraak is, die te vinden is op T-shirts, mokken en boeken. Shapiro gebruikt deze zin om duidelijk te maken dat er mensen en groeperingen in onze samenleving zijn die zich gediscrimineerd voelen maar dat niet kunnen onderbouwen met feiten. En als de slachtoffergevoelens gaan heersen over de feiten dan wordt er geprobeerd een probleem op te lossen dat er niet is. Je kunt het gevoelen hebben dat het geslacht van een kind gevormd wordt door de opvoeding. Maar als de biologie ons laat zien dat het geslacht biologisch bepaald wordt, dan heeft het geen zin om winkels op te leggen genderneutraal speelgoed te verkopen.

Zelf ben ik voorstander van het voeren van een discussie op basis van feiten. Het verheldert wat het echte probleem is en bewaart voor subjectiviteit. Het grote aantal rouwadvertenties in deze krant van mensen die overleden zijn ten gevolge van het coronavirus is een feit. Maar het is een feit dat in de discussie rond het vaccineren blijkbaar niet helpt om mensen ervan te overtuigen om zich te laten vaccineren. Het aanvaarden van de feiten, los van onze eigen (eer)­gevoelens, is echter wel een belangrijke voorwaarde voor vruchtbare discussie. En dan zijn we direct bij het hart van het probleem van veel discussies die plaatsvinden, ook in reformatorisch Nederland. Of het nu gaat om vaccinatie, klimaatverandering, Bijbelvertalingen, schepping-evolutie, homoseksualiteit etc. En in al deze discussies blijkt maar al te vaak dat de feiten wel degelijk om onze gevoelens geven. We selecteren die feiten die passen in ons (gevoels)straatje en proberen de ander daarmee te overtuigen. En de ander doet precies hetzelfde. Zeker als de feiten complex van aard zijn, heeft iedereen de beschikking over maar een deel van de feiten. Het gevolg van discussies op basis van deelwaarheden is helaas toenemende polarisatie, ook in christelijk Nederland.

Hoe kunnen we dit nu voorkomen? Efeze 4 wijst ons de weg naar een volwassen manier van omgang met elkaar, namelijk ”de waarheid betrachten in liefde”. John Newton verwoordde het zo: „Onze natuurlijke verleiding is om te zeggen wat we niet zouden moeten zeggen, of om niet te zeggen wat we zouden moeten zeggen. De ene is wrede arrogantie, de andere wrede lafheid, en geen van beide is liefde.” Zien we achter de feiten die gepresenteerd worden ook onze naaste, die we lief behoren te hebben als onszelf?

De auteur is moleculair bioloog.