Singer Laren laat met de tentoonstelling ”De ontdekking van het heden” de brede en prachtige 20e-eeuwse collectie zien van een anonieme kunstverzamelaar – als een weerspiegeling van de tijd.

Sommige verzamelaars hebben op den duur zo’n grote collectie dat die niet meer in huis past. Dan moet er iets gebeuren. Óf een eigen museum bouwen, om de schatten voor een groot publiek te ontsluiten, óf exposeren in een bestaand museum. Aan de eerste categorie verzamelaars danken we Museum Voorlinden (Joop van Caldenborgh), Museum MORE (Henk Melchers) en Lisser Art Museum (Jan van den Broek) en eerder al Kröller-Müller Museum en Singer Laren.

Bekende verzamelingen van de tweede categorie zijn die van De Heus-Zomer, de Van Vlissingen Art Foundation en de JK Art Foundation. Van deze laatste wordt het werk in twee musea na elkaar getoond: tot en met 28 november in Singer Laren en daarna, tot en met 26 februari 2022, in het Noordbrabants Museum in ’s-Hertogenbosch.

Nieuwe start

Te zien is een bonte stoet aan grote, internationale namen uit de kunst. In de prachtig gerenoveerde museumzalen van Singer Laren wordt de aandacht direct getrokken naar een rond schilderij van de invloedrijke Argentijns-Italiaanse kunstenaar Lucio Fontana (1899-1968). Hij is bekend vanwege zijn monochrome, doorsneden doeken. Dit canvas is voorzien van honderden perforaties. Het is niet plat meer, maar heeft ruimtelijkheid gekregen en is een uiting van zijn verlangen naar vernieuwende kunst, zo net na de verwoestende Tweede Wereldoorlog.

Dit ”Nul-principe” omarmt de Delftse kunstenaar Jan Schoonhoven, van wie een prachtig reliëf van witgekalkt papier-maché vlakbij hangt. Licht en schaduw zijn niet langer geschilderd met verf en volgens een door de kunstenaar gekozen compositie, maar worden steeds opnieuw gevormd door binnenvallend daglicht.

Een andere eyecatcher is ”Tête de Pierrot” van Picasso uit 1926. Nadat Picasso zich in Parijs had gevestigd, experimenteerde hij met nieuwe manieren om de realiteit weer te geven. Hij brak de werkelijkheid op in fragmenten, wat leidde tot de ontwikkeling van het kubisme.

De tentoongestelde verzameling is veelzijdig en getuigt van een enorme liefde voor verfijning en kwaliteit. Opvallend is dat de meeste werken bescheiden van formaat zijn. Ze vragen erom van heel dichtbij bekeken te worden, waar het museum de bezoeker ook toe uitnodigt. Neem bijvoorbeeld het intieme, vlot geschilderde ”Jeune femme debout Lise Trehot” van Renoir; het is zo snel geschilderd dat het een schets lijkt die de impressionist ”en plein air” maakte. Of de symbolistische potloodtekeningen van Jan Toorop en Fernand Khnopff en het witte konijntje van Jan Mankes. Dichter op de huid van een kunstenaar kom je zelden.

Persoonlijke toets

Tegelijk vraagt het wat inspanning om in het verhaal van de tentoonstelling te komen. Misschien zou het helpen als de verzamelaar achter de JK Art Foundation niet langer anoniem blijft. „Aan de selectie zijn de voorkeuren en de smaak van een verzamelaar af te lezen, die je met een beetje fantasie kunt extrapoleren tot karaktereigenschappen”, schrijft Edo Dijksterhuis in de inleiding van de tentoonstellingcatalogus. En dat is waar. Maar juist die persoonlijke toets binnen een kunstverzameling met zo veel grote namen wordt nóg boeiender als die voorzien is van bijvoorbeeld aankoopverhalen – via een audiotour of citaten in het boek. De aankoop die gedaan is omdat het liefde op het eerste gezicht was, de koop waar een lange zoektocht aan voorafging of de aankoop die misschien later wel een miskoop bleek… Het zou ”De ontdekking van het heden” nog spectaculairder maken.

Zie ook: singerlaren.nl en hetnoordbrabantsmuseum.nl.