Koning Juan Carlos staat dezer dagen weer in het brandpunt van de belangstelling. Voor één keer is het niet louter slecht nieuws, al is het voor opvolger koning Felipe niet prettig dat dinsdag bij de nationale feestdag alle aandacht naar zijn vader uitgaat. Het hooggerechtshof is van plan om alle onderzoeken naar de in 2014 afgetreden koning te beëindigen. Er komen geen strafzaken tegen Juan Carlos vanwege belastingfraude, witwassen of het aannemen van steekpenningen. En dus heeft het voormalige staatshoofd zijn koffers bij wijze van spreken al in de gang staan van zijn luxe villa in Abu Dhabi. Of koning Felipe vooraf wordt ingelicht over de terugkeer van zijn omstreden vader, is niet duidelijk. Maar allicht krijgt hij het via andere kanalen te horen.

Onderzoek

De afgelopen twee jaar deed een speciale openbaar aanklager onderzoek. De conclusie luidt nu dat áls er al onregelmatigheden hebben plaatsgevonden, deze nu verjaard zijn. Andere mogelijke wetsovertredingen 
–het ontvangen van geld in ruil voor bemiddeling bij het verkrijgen van een contract voor de aanleg van een hogesnelheidslijn in Saudi-Arabië– vonden plaats voor 2014, toen Juan Carlos als staatshoofd onschendbaarheid genoot.

Een derde onderzoek gold belastingontduiking na de troonswisseling, toen de immuniteit was opgeheven. De koning had van vrienden onder meer de beschikking gekregen over een creditcard. Het geld dat hij daarmee kon uitgeven, had hij als schenking moeten opgeven aan de belasting. Ook betaalde een Mexicaanse zakenman drie jaar lang al zijn uitgaven.

Schuld vereffend

Juan Carlos wist vervolging te voorkomen door het afgelopen jaar twee keer een flink bedrag –in totaal meer dan 5 miljoen euro– als vereffening van de schuld over te maken aan de belastingdienst. Die mogelijkheid bestaat in Spanje zolang er geen strafzaak is begonnen. Het hooggerechtshof concludeerde hierna geen actie meer te hoeven ondernemen.

Het officiële besluit en de verantwoording van het hooggerechtshof, waarover Spaanse media de afgelopen week al hebben bericht, worden de komende weken verwacht. Zodra de publicatie er is en alle onderzoeken naar de koning-emeritus van tafel zijn, voelt de sinds vorig jaar augustus ‘vrijwillig’ in Abu Dhabi wonende Juan Carlos zich vrij om terug te keren. Liefst al volgende maand en zeker voor de Kerst, aldus intimi.

Geen verhindering

De Spaanse premier Pedro Sánchez zou Patrimonio Nacional, de overheidsdienst die onder meer verantwoordelijk is voor de koninklijke paleizen, al opdracht hebben gegeven om te zien naar een geschikt onderkomen voor Juan Carlos. Terugkeer naar het Zarzuelapaleis, waar hij tientallen jaren woonde, lijkt uitgesloten. Dat Juan Carlos ook nu al naar huis kan komen, staat overigens buiten kijf. „Een staatsburger kan niet in ballingschap worden gestuurd”, benadrukte vorige week nog eens de hoogbejaarde koninklijke biograaf Jaime Peñafiel.

Hij liet van zich horen omdat Juan Carlos ook vanwege het nieuwe, in Frankrijk verschenen boek ”Mon Roi déchu” (Mijn gevallen koning) van de Française Laurence Debray volop in de publiciteit kwam. Ook Debray stelt dat in feite niets de koning weerhoudt terug te keren. „Geen aanklachten, geen veroordelingen. Hij is geen banneling maar een expat, tijdelijk.” Dat hij destijds uit Spanje vertrok, was om koning Felipe niet in de weg te zitten.

Geen verantwoording

Volgens Debray herinnert weinig in Abu Dhabi aan het vorstelijke leven van Juan Carlos in Spanje, waar ze hem in de voorbije jaren vaak in het Zarzuelapaleis heeft ontmoet. „Hij doet nu eerder denken aan een pensionado uit New York die zich in Florida heeft gevestigd, zeker als je kijkt naar zijn informele kleding. Maar wel een pensionado die zich zorgen maakt over zijn land en over zijn toekomst en die nadenkt over zijn begrafenis.”

De koning-emeritus voelt er niets voor om zich tot de Spanjaarden te richten en tekst en uitleg te geven of verantwoording af te leggen over de beschuldigingen aan zijn adres. In haar gesprekken met Juan Carlos drong de biograaf daar op aan. „We verdienen allemaal een uitleg”, aldus Debray. „De instellingen die ik heb achtergelaten zouden genoeg moeten zijn. Ze spreken voor zich”, meende de koning echter.

Geen contact

In Abu Dhabi heeft hij geen contact met koning Felipe. De relatie tussen vader en zoon is verbroken, maar Juan Carlos verzekerde dat hij een goede relatie onderhoudt met echtgenote koningin Sofia. „We bellen elkaar regelmatig.” Sofia is de afgelopen veertien maanden overigens nooit op bezoek gegaan in Abu Dhabi, maar de prinsessen Elena en Cristina hebben hun vader enkele keren opgezocht.

Spaanse media kregen van Elena steeds nul op het rekest wanneer ze na zo’n uitstapje wilden weten hoe het met Juan Carlos ging. De Infanta’s, zoals hun officiële titel luidt, kregen felle, maar in feite onterechte kritiek op hun reizen naar de Verenigde Arabische Emiraten toen ze daar van het aanbod gebruikmaakten om zich te laten vaccineren tegen het coronavirus. Ze kwamen daardoor eerder aan de beurt dan in Spanje het geval zou zijn, maar ze legden tegelijkertijd geen beslag op het in Spanje beschikbare aantal vaccins.