Is goedkope gekkotape boerenbedrog?
Voor nog geen 10 euro is gekkotape te koop bij webshops. Onderzoeker Hans Terwisscha-Dekker vroeg zich af of dat wel echte gekkotape is. „Dat kan eigenlijk niet voor die prijs.”
Door de fenomenale plakkracht van zijn pootjes blijft een gekko aan een muur plakken en kan hij zelfs over een plafond lopen. Hoe het beestje dat doet, is al zo’n twintig jaar bekend. De plakkracht wordt bij een gekko veroorzaakt door ‘pilaartjes’, een soort haartjes aan zijn pootjes.
„Als je twee objecten met elkaar in contact brengt, hebben ze door hun ruwheid vaak minder dan 1 procent contactoppervlak. Tussen die oppervlakken werken elektrische krachten, de vanderwaalskrachten. Die zijn echter zo zwak dat de meeste oppervlakken niet aan elkaar blijven plakken”, verklaart Terwisscha-Dekker, natuurkundige van de Universiteit van Amsterdam.
Voor een gekkopoot maakt die ruwheid niet uit. Hij kan zich daaraan aanpassen. De haartjes van de poot maken via alle kieren en gaatjes ontzettend goed contact met het oppervlak. „Dat zorgt ervoor dat een gekko van 200 gram met zijn vier pootjes aan bijna alles blijft plakken, behalve aan superglad teflon. Briljant”,vindt de onderzoeker.
Dat is nog niet alles. „Een gekko plakt niet alleen heel sterk aan oppervlakken, maar kan zijn pootjes ook herhaaldelijk heel subtiel weer losmaken. De plakkracht van zijn pootjes gaat daardoor niet achteruit. Daarvan maakt hij zijn hele leven gebruik. Dat maakt de gekko zo bijzonder.”
Nagemaakt
Natuurlijk maken mensen zoiets na. Universitaire onderzoeksgroepen in Duitsland en de VS hebben een iets minder ingewikkeld klevend systeem ontwikkeld met rubberen pilaartjes. Dat is op de markt gebracht als gekkotape, een krachtig plakband. Het is bovendien vaker dan eenmaal te gebruiken. Dat komt, net als bij de gekkopoot, door hun rubberen ‘pilaartjes’. Die blijven via zogeheten vanderwaalskrachten aan elk oppervlak plakken, zonder aan plakkracht te verliezen.
Echte gekkotape is behoorlijk aan de prijs. Maar tot zijn verrassing trof Terwisscha-Dekker krachtige gekkotape-achtige plakband op webshops aan voor een zacht prijsje. Samen met enkele andere wetenschappers besloot hij te onderzoeken hoe gekkoachtig deze gekkotape eigenlijk is. „Ik was benieuwd wat je voor nog geen 10 euro eigenlijk koopt.”
Laboratorium
Met mondkapje op, via lange gangen en trappenhuizen van het gebouw van de Universiteit van Amsterdam, bereikt de onderzoeker vanuit zijn werkkamer het laboratorium. Hij laat er zien hoe de wetenschappers de gekkotape hebben onderzocht.
Het oppervlak van de goedkope tape bleek onder de microscoop inderdaad kleine gekkoachtige pilaartjes te bevatten. Vervolgens plakten de onderzoekers de tape op een glasplaat. „Onze vraag was: zien we nu de pilaartjes terug die onder de microscoop zichtbaar waren? Dat bleek echter niet het geval; op het glas zagen we alleen een rondje, net als bij gewoon plakband. Al was de plakkracht wel veel beter dan van gewoon plakband.”
De onderzoekers verwijderden vervolgens met een mesje de pilaartjes van de tape. Gek genoeg verloor de tape daardoor zijn plakkracht niet. Het contactoppervlak op het glas bleef even goed. Terwisscha-Dekker: „De pilaartjes van de goedkope tape spelen dus geen rol voor de sterkte van de plakkracht. Onze conclusie was dan ook dat de goedkope tape op dezelfde manier plakt als normale tape: de plakkracht wordt veroorzaakt door lijm.”
Rubberachtig
Toch bleek de onderzochte gekkotape wel beter te plakken dan normale tape. Dat kwam doordat de gekkotape een groter contactoppervlak heeft dan gewoon plakband. De oorzaak daarvan was de zachte, rubberachtige structuur van de gekkotape.
Maar het plakprincipe van de goedkope gekkotape was hetzelfde als dat van gewoon plakband: met lijm. Dat heeft niets te maken met vanderwaalskrachten. Lijm is een vloeistof van lange plakkerige polymeermoleculen. Bij herhaaldelijk gebruik verliest de goedkope gekkotape zijn lijm en plakt daardoor steeds minder goed. De onderzoekers publiceerden hun bevindingen in juni in het vakblad Biotribiology.
Al die goedkope gekkotapes zijn zo’n beetje „hetzelfde spul”, constateert Terwisscha-Dekker. „Echte gekkotape is veel meer gekkoachtig en een stuk duurder. Hij kan zelfs onder water plakken. De goedkope tape heeft wel de naam, maar kan dat niet. Ik noem het daarom liever gekkogeïnspireerde tape.”
Serie Inspiratie uit de Schepping
De schepping vormt voor wetenschappers een bron van inspiratie; die brengt ze op goede ideeën. Deel 3: gekkotape.
