Signalen van deze opmerkelijke politieke U-bocht vallen sinds een aantal dagen steeds frequenter te horen in de kringen van de zogeheten Kremlin-spindoctors, een handvol aan het Kremlin gelieerde en zeer invloedrijke politicologen. Tegelijkertijd is ook de extreem partijdige berichtgeving in de Russische media over de verkiezingscampagne ten gunste van de andere presidentskandidaat, de openlijk pro-Russische Viktor Janoekovitsj, aanzienlijk gematigd.

De afgelopen dagen krijgt de in Oekraïne zelf zeer populaire Joesjtsjenko niet meer uitsluitend negatieve aandacht, terwijl er ook enige relativerende opmerkingen over Janoekovitsj te horen waren. Dit is opmerkelijk, omdat de Russische machthebbers tot nu toe al hun kaarten op Janoekovitsj hadden gezet.

Tijdens de door grootschalige fraude gekenmerkte eerste verkiezingsronde een kleine drie weken terug haalden beide kandidaten ruim 39 procent van de stemmen. Daarbij mocht de pro-westerse Joesjtsjenko met een paar honderdduizend stemmen meer uiteindelijk de overwinning opeisen. De overige presidentskandidaten bleven onder de 7 procent steken.

Dat Joesjtsjenko als grootste uit de bus kwam, verraste vriend en vijand, en niet in de laatste plaats het Kremlin. De huidige premier Janoekovitsj beschikt als kroonprins van de huidige president Leonid Koetsjma immers over onbeperkte toegang tot overheidsmiddelen en tot de vrijwel geheel door de staat beheerste media.

Hierdoor overheerst hij in de verkiezingscampagnes vrijwel volledig. Bovendien zorgt dezelfde staatssteun ervoor dat Janoekovitsj’ grootste rivaal, Joesjtsjenko, op alle mogelijke manieren wordt tegengewerkt. Intimidatie, geweld en de verdwijning van tienduizenden pro-Joesjtsjenko-stemmers van kieslijsten vormen hiervan een belangrijk bestanddeel.

Alsof dit in de eerste ronde nog niet voldoende was om Janoekovitsj’ overwinning te garanderen, had ook het Kremlin op grote schaal mensen en financiële middelen ingezet om de kandidaat van zittend president Koetsjma te ondersteunen.

Zo waren Ruslands machtigste spindoctors de afgelopen weken vrijwel allemaal op Oekraïense bodem om de campagne van Janoekovitsj met raad en daad te ondersteunen. En president Poetin bracht zelfs net voor de eerste verkiezingsronde een driedaags bezoek aan het land, waarbij hij openlijk zijn steun aan Koetsjma’s kroonprins uitsprak.

Behalve de Oekraïense televisie zonden ook Russische televisiestations deze bemoeienis in geuren en kleuren uit. En in talkshows pleitten Russische parlementariërs voor nog meer steun aan Janoekovitsj, aangezien de ”zapadnik” (westerling) Joesjtsjenko weinig goeds voor Rusland zou betekenen.

Oud-premier Joesjtsjenko staat inderdaad integratie van Oekraïne met het Westen voor. Lidmaatschap van de NAVO en de EU behoren tot zijn prioriteiten, terwijl hij ook voor verdere markteconomische hervormingen is. Tegelijkertijd is hij ook een groot voorstander van goede betrekkingen met Rusland en is hij tolerant jegens het gebruik van de Russische taal in zijn land. Etnische Russen vormen een grote minderheid in Oekraïne.

Maar deze feiten passen niet in het zwartwitplaatje dat de Russische media van de twee grootste kanshebbers voor het Oekraïense presidentschap schetsen en daarom verzwijgen ze die bewust. Evenals het feit dat Joesjtsjenko als premier het Russische bedrijfsleven heeft toegestaan op grote schaal aandelen in Oekraïense bedrijven te nemen.

Janoekovitsj op zijn beurt is uitgesproken pro-Russisch. Hij wil Oekraïners de mogelijkheid geven Russisch staatsburger te worden en is voorstander van het het Russisch als tweede officiële taal in zijn land. Ook heeft hij oren naar een economische vrijhandelszone met Rusland, Wit-Rusland en Kazachstan en staat hij minder open voor een EU- en NAVO-lidmaatschap.

Tegelijkertijd wil de huidige premier de overheersende invloed van de oligarchen in de economie instandhouden en is hij feitelijk hun belangrijkste belangenbehartiger in de Oekraïense politiek. Mede om die reden wordt hij door veel Oekraïners beschouwd als de vertegenwoordiger van het grootkapitaal. Dat juist de terugdringing van de oligarchenmacht uit de politiek al jaren Poetins grootste beleidsprioriteit is, maakt Ruslands steun aan Janoekovitsj extra saillant.

Nu blijkt deze openlijke Russische steun ook nog eens niet het gewenste resultaat te hebben opgeleverd. Russische analisten en ook sommige spindoctors menen zelfs dat ze contraproductief hebben gewerkt en slechts Joesjtsjenko’s positie hebben versterkt. De Kremlin-spindoctors zijn daarom hun tactiek en hun doelen drastisch aan het wijzigen.

Volgens een van hen, Vjatjeslav Nikonov, is de uitkomst van de verkiezingen nu erg onzeker geworden. Zelfs al zou Janoekovitsj volgens de formele uitslag met de hakken over de sloot winnen, dan is het volgens Nikonov nog maar de vraag of dit gunstig is voor Rusland. Het is vrijwel zeker dat in dat geval de oppositie onder leiding van de razend populaire Joesjtsjenko in opstand komt met alle gevolgen van dien voor de stabiliteit van het land.

De loyale Kremlin-politicoloog en goed ingelichte Sergej Markov brengt de veranderende windrichting nog concreter onder woorden: „Het Kremlin is al klaar voor onderhandelingen met Joesjtsjenko en zal vooral moeten voorkomen dat de meest vurige russofoben posities krijgen in de nieuwe regering. Er zijn immers ook fatsoenlijke mensen in het team van Joesjtsjenko.”