De Gereformeerde Bond, de Confessionele Vereniging, het Confessioneel Gereformeerd Beraad en het Evangelisch Werkverband beraden zich op gezamenlijke stappen om de problemen in landelijk verband aan te kaarten.

Ds. C. B. Elsinga luidde zaterdag op een vergadering van het Confessioneel Gereformeerd Beraad in Ermelo de noodklok over kleine gemeenten in de PKN. Zij zouden door het feit dat de traktementen van hervormde en gereformeerde predikanten gelijk getrokken worden met veel hogere financiële lasten worden geconfronteerd. Volgens ds. Elsinga zou op termijn zelfs eenderde van alle gereformeerde kerken niet meer zelfstandig een predikant kunnen onderhouden.

Kern van het probleem is dat er in het nieuwe traktementssysteem, dat per 1 januari in werking treedt, geen onderscheid meer gemaakt wordt in predikantsklassen of -schalen zoals in de Nederlandse Hervormde Kerk en de Gereformeerde Kerken het geval was. In principe moet in de toekomst iedere gemeente hetzelfde bedrag voor een predikant op tafel leggen. Hoe groot dat bedrag precies is, is nog niet duidelijk. Wel is helder dat vooral kleine gemeenten, zoals de gemeenten die in de Hervormde Kerk als een kandidaatsgemeente werden aangeduid, net zo veel voor een predikant moeten betalen als grotere gemeenten.

Het doel van het nieuwe traktementssysteem is onder andere dat oudere predikanten, die ook meer verdienen, mobieler worden en gemakkelijker beroepen kunnen worden door kleinere gemeenten. Maar volgens ds. Elsinga wordt dit doel niet gehaald, omdat die gemeenten straks niet meer zelfstandig een predikant kunnen betalen.

Dat het probleem niet alleen in kleinere gemeenten speelt, bewijst Amersfoort. De voorzitter van de algemene kerkenraad van de hervormde gemeente in de keistad, H. van Essen, meldt dat de financiële toekomst van de Amersfoortse gemeente er donker uitziet. „Wij hebben hier net een bezuinigingsoperatie achter de rug. Hervormd Amersfoort telt zeven wijkgemeenten en onze inzet is steeds geweest al die wijkgemeenten overeind te houden. Daarom zijn we een bezuinigingsronde gestart en die loopt goed. We hebben hier nu 6,8 predikantsplaatsen en de komende jaren moet dat worden ingekrompen tot 5,8, maar dan wel op zo’n manier dat er geen predikant weg hoeft. Daar zijn we erg dankbaar voor.

Bij het opstellen van de meerjarenbegroting werd ons echter duidelijk dat, mede door veranderingen in de betaling van predikantstraktementen, wij de komende jaren hogere lasten krijgen. We beginnen met 10.000 euro in 2006 en in 2010 moeten wij zo’n 50.000 euro meer op tafel leggen dan nu. Als ik dat doortrek, dan is dat ingrijpend voor onze gemeente. We zouden dan fors moeten gaan snijden. Of we gaan terug naar 3,8 predikantsplaatsen, of we moeten kerkgebouwen verkopen of wijkgemeenten opheffen. Allemaal zaken die we niet willen.”

De administrateur van de hervormde gemeente van Amersfoort heeft contact gehad met het Landelijke Dienstencentrum van de PKN. „Daar konden ze ons in ieder geval vertellen dat we goed gerekend hebben”, aldus Van Essen. „Op dit moment heb ik ook contact met de Gereformeerde Bond, het Confessioneel Gereformeerd Beraad, de Confessionele Vereniging en het Evangelisch Werkverband omdat we ervan overtuigd zijn dat deze problematiek in meer gemeenten speelt. Daar moeten we iets aan doen.

Wij hebben hier zeven wijkgemeenten die wat ligging betreft de hele breedte van de kerk weerspiegelen. Daar willen wij niet in snoeien, dus moet er een oplossing gevonden worden. Daarbij zien we nu dat in de hervormde wijkgemeente Joriskerk, waar zich op 1 mei een scheuring heeft voorgedaan, naar verhouding zeer goed wordt bijgedragen in een actie om het financieel tekort weg te werken. Dus als die wijkgemeente binnenkort met het verzoek komt om te mogen beroepen, dan kunnen we dat zomaar niet afwijzen.”

Drs. P. J. Vergunst, algemeen secretaris van de Gereformeerde Bond, erkent het probleem. „Wij hebben enkele weken geleden een commissie met ook externe deskundigen gevormd die zich met deze thematiek gaat bezighouden. Bovendien zijn we voornemens om samen met het Confessioneel Gereformeerd Beraad de stem van de gemeenten te vertolken in de richting van de synode. Zoals het zich nu aandient, zijn de gevolgen van de invoering van de nieuwe traktementsopbouw niet te aanvaarden. Het kán gewoonweg niet dat hierdoor in deze tijd predikantsplaatsen dreigen te verdwijnen.”

De commissie van de Gereformeerde Bond zal zich volgens Vergunst met meer zaken bezighouden dan alleen met de verandering in de betaling van de predikantstraktementen. „Je hebt gemeenten die vanwege de doorgaande secularisatie kleiner worden. Daarnaast zijn er door de breuk van 1 mei ook enkele gemeenten zo gehavend achtergebleven dat bezien moet worden of zij zelfstandig een predikantsplaats in stand kunnen houden. In sommige gevallen zal creatief met de middelen en de pastorale mogelijkheden omgegaan moeten worden. We moeten de oorzaken van de problemen wel duidelijk onderscheiden.”

W. A. Kaars, penningmeester van de Gereformeerde Bond, is op dit moment druk doende te onderzoeken waar de zorgen vandaan komen. „We hebben een ander systeem van het betalen van de predikantstraktementen. Daarbij is er ook een andere quotaregeling van kracht geworden. Dat betekent dat de afdrachten die plaatselijke gemeenten doen aan de landelijke kerk, mede worden berekend aan de hand van de collecte-inkomsten. En dat betekent weer dat gemeenten met een hoge opkomst in de diensten meer moeten afdragen.

Gekoppeld aan de verandering in de betaling van de traktementen, kan dit in gemeenten tot problemen leiden. We willen dit beslist op de agenda krijgen. Maar eerst moeten we de zaken rustig bekijken. Overhaaste actie geeft onnodige onrust.”