Joden hebben het coronavirus gemaakt. Of: de pandemie is nep; Joden willen ons overheersen. Zoals vaak in crisisperioden steken complottheorieën de kop op waarin Jodenhaat een rol speelt. Zorgelijk, vindt het CIDI. De overheid en internetbedrijven zouden er meer aan moeten doen.

Het is een aspect van een ander bericht dat woensdagmiddag ook naar buiten kwam: de huidige coronacrisis kan leiden tot meer polarisatie en een toename van radicalisering, extremisme en verstoringen van de openbare orde, vreest de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding (NCTV).

Minder buiten

De Monitor Antisemitische Incidenten 2020 van het CIDI laat in eerste instantie een positieve ontwikkeling zien: 135 incidenten is wel vergelijkbaar met 2018, maar beduidend minder dan de 182 voorvallen in piekjaar 2019. Maar die positiviteit valt weg als de incidenten worden geanalyseerd. Door de lockdowns zaten mensen meer binnen, dus is het logisch dat er in de openbare ruimte minder incidenten waren (25, een afname van 57 procent). Maar in schriftelijke en digitale uitingen bleef het aantal incidenten ongeveer gelijk. En de inhoud baart zorgen, want naast de gebruikelijke haatspraak leidde de gezondheidscrisis tot berichten waarin Joden onverbloemd de schuld kregen. De monitor laat ook slechts het topje van de ijsberg zien: lang niet alles wordt gemeld.

Sociale media spelen een grote rol, en die worden niet meegenomen in de telling. Vorig jaar stelde het CIDI al vast dat de Jodenhaat daar sterk groeide, al voordat de coronacrisis uitbrak: in 2019 werden er 747 antisemitische tweets in het Nederlands gevonden. Nog eens 286 websites, blogs en fora op Nederlandse servers bleken antisemitische uitingen te bevatten. Op 78 procent van die sites komt antisemitisme zelfs structureel voor.

De crisis maakt het alleen maar erger. „Het rechts-extremisme lijkt te profiteren van maatschappelijke onrust over de coronamaatregelen, terwijl de inlichtingendiensten geen afname zien bij moslimfundamentalisme – twee vormen van extremisme waarbij Jodenhaat dikwijls de ideologische kern vormt”, zegt het CIDI.

Baudet

Het onderzoeksinstituut hekelt het antisemitisme in de politieke partij Forum voor Democratie. „Al in mei 2020 werd duidelijk dat de Whatsapp-groep van de jongerenafdeling van de FVD, JFVD, een verzamelplaats was voor extreem racistische, antisemitische, homo- en transfobe humor. CIDI trok aan de bel en bood hulp aan (om het probleem aan te pakken), maar het aanbod is door de partij genegeerd. Uiteindelijk zijn niet degenen die de kwalijke berichten en plaatjes plaatsten geroyeerd, maar de klokkenluiders die de waarheid aan het licht brachten.”

Er volgde een uittocht van leden toen partijleider Baudets „schokkend antisemitische uitspraken bij een partijbijeenkomst aan het licht kwamen. Volgens Baudet hebben de auteurs van de racistische appjes „een heel hoog IQ, daarom zeggen ze zulke dingen ook.” „Ook meende Baudet dat „bijna iedereen die ik ken” antisemiet was, en dat de coronapandemie de schuld van „Soros en anderen” was. Verder meende hij dat Holocaustontkenning onder vrijheid van meningsuiting zou moeten vallen.”

Ondanks het tumult dat over deze uitspraken ontstond, groeide de FVD vorige maand van twee naar acht Kamerzetels. Een ervan wordt bezet door voorzitter Jansen van de in opspraak geraakte jongerenafdeling.

Maatregelen

Volgens het CIDI is er nu een „momentum om hard nodige maatregelen tegen groepshaat door te voeren.” De Tweede Kamer nam daartoe vorig jaar al besluiten. De afhandeling van aangiftes tegen discriminatie moet volgens het CIDI beter. De politie moet meer opsporingsbevoegdheden krijgen, ook op sociale media.

Socialemediabedrijven hebben goed beleid nodig tegen het verspreiden van haat en moeten daarop controleren, luidt de oproep van het CIDI. „Daarnaast ligt er een grote taak voor het onderwijs om jongeren voor te lichten over het Jodendom, de Holocaust, verdraagzaamheid en respect.”