Dat stelt Arco den Heijer (31), die vrijdag in Kampen promoveerde op Paulus als ”publieke boodschapper” vanuit het perspectief van Lukas in zijn boek Handelingen. „Paulus was een welbespraakte Romein en wetsgetrouwe Jood, die in de lijn van de profeten van het Oude Testament zich als publieke boodschapper van God verantwoordt in zowel de Joodse als Griekse wereld.”

In zijn proefschrift ”Portraits of Paul’s Performance as Public Messenger of God in the Book of Acts” analyseert de promovendus uit Nijmegen het optreden van Paulus in diverse passages in het boek Handelingen, zoals voor Sergius Paulus, koning Agrippa en op de Areopagus.

Profeten

Door Paulus te beschrijven als iemand die optreedt in het spoor van de profeten van Israël en die door zijn optreden een Romeinse senator als Sergius Paulus versteld kan doen staan over de leer van Jezus, ontkracht Lukas volgens Den Heijer de gedachte dat christenen een verderfelijk bijgeloof aanhangen of een leer die zich keert tegen de Joden. „Het is Gods wil dat ook heidenen geloven, en als Joden zich daartegen keren, bewijzen ze zich daarmee als tegenstanders van de door de God van Israël gewezen weg.”

In de synagoge van Antiochië krijgen Paulus en Barnabas te maken met tegenstand van de Joden. De reactie van beiden wordt door Lukas getypeerd als „vrijmoedig spreken.” Vrijmoedigheid gold volgens Den Heijer als een Griekse deugd die het juiste midden houdt tussen verlegenheid en onbeschoftheid.

Paulus bracht zijn boodschap ook in een puur heidense omgeving, zoals in Athene. Hoewel de Griekse filosofen Paulus beschouwen als „onsystematische straatfilosoof”, aldus Den Heijer, zet Paulus in een grootse stijl zijn opvattingen uiteen, passend bij de allure van de Areopagus.

Deze laatste plaats is een aanduiding van een gerechtshof waarin de rede van Paulus plaatsvindt, niet om zich in een rechtszaak te verdedigen, maar om zijn leer uiteen te zetten. „Het is ook een rede waarin Paulus zich van het meest gepolijste literaire Grieks bedient”, aldus Den Heijer. „Hij ontmaskert de Griekse goden als ijdele en lege goden die haaks staan op de levende God zoals Die in het Oude Testament wordt getekend.”

Het beeld van Paulus, als Jood en Romein, sprekend, gebarend en handelend in het spoor van de profeten en van Griekse grootheden als Socrates en Demosthenes, is volgens Den Heijer passend voor iemand die door de God van Israël geroepen is een boodschap van behoud te brengen aan alle volken.

„Bovendien weerlegt het de gedachte dat christenen aanhangers van een nieuw bijgeloof zouden zijn, dat niet past bij de Romeinse leefwijze, of van een leer die zich richt tegen het Joodse volk, de Joodse wet, en de tempel van Jeruzalem. Het is van belang Paulus in het spoor van de profeten te situeren om de in Romeinse ogen verwerpelijke nieuwheid van de christelijke beweging te weerleggen.”

Lukas typeert Paulus als een vrijmoedig iemand, een overtuigend en waardig spreker, maar Paulus zegt van zichzelf dat hij geen bekwaam spreker is en ook vaak innerlijk aangevochten is.

„Dat klopt, in zijn brieven tekent hij een ander beeld van zichzelf dan Lukas. Paulus zag zichzelf niet als een geweldig spreker en schatte zichzelf niet hoog in. Hij keerde zich tegen de gemeente van Korinthe die wel met zichzelf ingenomen was.

Dan roemt Paulus daarin dat hij niet met woorden van wijsheid komt, maar de dwaasheid van het Evangelie verkondigt. Het zijn twee verschillende perspectieven: Lukas, die apologetisch het publieke optreden van Paulus beschrijft, en Paulus, die in zijn brieven ingaat op de ontwikkelingen binnen de gemeenten.”

Wat kunnen we van Paulus als publieke boodschapper leren?

„We hoeven niet bang te zijn om midden in de moderne cultuur ons zegje te doen als christenen. De eerste christenen meden de wereld niet, maar participeerden daarin volop. Paulus presenteerde zijn boodschap midden op de Areopagus, in het hart van de Griekse cultuur. Hij deed dat met veel overtuigingskracht. Hij laat ook zien dat de vorm ertoe doet, want hij sprak in Athene overeenkomstig het intellectuele niveau van zijn toehoorders. Paulus laat zien dat je je boodschap kunt brengen in de kracht van het Evangelie en dat je dan ook het vertrouwen mag hebben dat dat woord ook gezegend wordt.”