Naar aanleiding van het boekje ”Om vriend en broed’ren spreek ik nu” van ds. G. Hoogerland zijn er de nodige kolommen gevuld in het RD en in kerkelijke bladen. Is er veel gesproken over (vermeende) punten van verschil. Over termen. Over schuld. En er zijn al jaren deputaatschappen die gesprekken voeren. Nu gaan de Gereformeerde Gemeenten (GG) in gesprek met andere kerkverbanden over de ”brief” met de oproep tot meer kerkelijke eenheid (RD 11-3).

Zulke initiatieven blijven vaak hangen in praten en leveren geen concrete stappen op. Terwijl kerkelijke eenheid wel degelijk mogelijk is. Dat bewijst het verleden. Naast alle scheuringen kende de twintigste eeuw namelijk ook twee samenvoegingen. De vereniging van de Oud Gereformeerde Gemeenten uit de ledeboeriaanse traditie en de Federatie van Oud Gereformeerde Gemeenten in 1948 is beschreven in het boek ”Samengevloeid” van H. Hille. Het boek ”De vereniging van 1907” van de Redactie Bibliotheek van de Kleine Kerkgeschiedenis beschrijft het samengaan van de kruisgemeenten met de ledeboeriaanse gemeenten. Ze laten zien hoe God vroeger werkte.

Kennismaking

Direct al is er een opvallende overeenkomst. Zo besloten beide oud gereformeerde verbanden in 1946 om toe te staan, ja, zelfs te stimuleren(!) dat de predikanten uit het ene verband voor zouden gaan in het andere verband. Om elkaar zo te leren kennen. En het gevolg hiervan was inderdaad dat er waardering ontstond voor elkaars predikanten.

Datzelfde gebeurde ook voorafgaand aan de vereniging van 1907. Ook daar gingen de predikanten voor in het bevriende kerkverband. Niet zozeer door een officiële openstelling. Het was gewoon gebruikelijk. Zo sterk zelfs dat de ledeboeriaanse kerkenraden van Middelburg en Aagterkerke uitzagen naar de kennismaking met en het voorgaan van oefenaar G. H. Kersten toen hij in 1902 het beroep naar Meliskerke had aangenomen. Vanuit de kruiskerken was er wel wat tegengas tegen dit voorgaan in andere verbanden, maar uiteindelijk mocht dit toch. Vervolgens namen in 1904 en 1905 de kruisgezinde predikanten Van Oordt en Roelofsen beroepen aan naar ledeboeriaanse gemeenten.

De praktijk in de kerkelijke orthodoxe hoek is echter dat dit heel weinig gebeurt. Er gaat enkel met enige regelmaat een aantal predikanten van de GG voor in Oud Gereformeerde Gemeenten in Nederland (OGGiN). En tussen deChristelijke Gereformeerde Kerken (CGK) en de Hersteld Hervormde Kerk (HHK) zijn er uitwisselingen. Laten we daarom deze stap nu met z’n allen zetten.

Grondslag

Als het om de grondslag gaat, was er ook nagenoeg geen verschil tussen de twee verbanden die in 1948 fuseerden. Graag citeer ik ds. Joh. van der Poel: „Het was binnen een halfuur besproken. Want ja, een dogmatiek hadden we niet. We wisten nauwelijks dat het woord in de wereld was. Maar we waren wel eensgeestes.” Ook in 1907 waren er geen dogmatische verschillen. De grondslag was de Bijbel met de drie Formulieren van Enigheid.

Dat is nu anders. Naast de hiervoor genoemde grondslag zijn er in de loop van de jaren vele uitspraken gedaan door synodes. Een deel daarvan is tijdgebonden, zoals het verbod op ”vleeschkleurige kousen”. Andere uitspraken hebben wel nog zeggingskracht. Maar ook dit kan principieel geen hinderpaal zijn. Immers, of een dergelijke uitspraak geeft de enig mogelijke conclusie weer die op grond van Gods Woord te maken is. Dan is zo’n uitspraak ook geldend in kerkverbanden waar dit besluit niet genomen is. Of een dergelijke uitspraak is een keuze voor een mogelijke exegese. Dan zou een dergelijke uitspraak niet aan anderen binnen of buiten het eigen kerkverband opgelegd mogen worden. Dit strijdt immers tegen het uitgangspunt dat de exegese vrij is.

Bezwaarden

In het verleden zijn er bij alle verenigingen ook bezwaarden geweest. Zo hield ds. Boone zich afzijdig bij de vereniging van 1907. Ds. Van de Gruiter ging niet mee met de vereniging van 1948. En in 2004 ontstonden naast de Protestantse Kerk in Nederland zowel de HHK als de Voortgezette Gereformeerde Kerken in Nederland.

Ondanks dat ds. Van de Gruiter in 1948 niet meeging in de vereniging, ging hij nog wel voor in enkele verenigde gemeenten. Ook predikanten die wel meegingen in de fusie gingen nog steeds voor in bezwaarde gemeenten. En nog geen vijftien jaar na de vereniging van 1948 waren alle bezwaarde gemeenten alsnog verenigd.

Hoe anders ging dit in 1907. De predikant die zich afzijdig hield, werd al op de eerste synodevergadering een „scheurmaker” genoemd. Vanuit de synode moest voorkomen worden dat het „kwaad der scheuring niet voortwoekere.” Het werd predikanten en andere voorgangers verboden om voor te gaan in andere gemeenten. Predikanten van andere verbanden mochten niet worden uitgenodigd in een verenigde gemeente. En juist deze breuk is nooit geheeld!

Liefde leidend

Waar in 1948 de liefde leidend was, gold dit in 1907 minder, gebiedt de eerlijkheid te zeggen. Daar stond een strakke handhaving van de kerkorde (die niet opgesteld was in een situatie van meerdere kerkverbanden!) de liefde vaak in de weg. En dit verschil is nog steeds zichtbaar tussen de GG en de OGGiN.

Moge dan nu de liefde (1 Korinthe 13) leidend zijn in het zoeken van elkaar. Dan stoppen we ook met het (onverhoord) veroordelen (negende gebod), als het gaat om predikanten uit het verleden én het heden.

De auteur is lid van de Christelijke Gereformeerde Kerken.