Meneer A., 56 jaar, ligt op een van de corona-afdelingen in ons ziekenhuis. Hij is matig kortademig en heeft extra zuurstof nodig. Sinds twee dagen is hij toenemend verward. Hij herkent zijn vrouw en kinderen niet meer, heeft geen idee waar hij zich bevindt of welke dag of maand het is. Hij heeft geen hoofdpijn.

Neurologisch onderzoek wijst niets uit. Van onderliggende epilepsie is geen sprake, blijkt uit een EEG-hersenscan. En een ruggenprik sluit een ontsteking in de hersenen uit. Een MRI-scan van de hersenen toont wel tekenen van beschadiging, vooral in gebieden waar geheugenfuncties zitten.

Nu, drie maanden na een revalidatietraject, is de patiënt licht hersteld. Hij herkent zijn vrouw en kinderen weer, maar kan geen complexe problemen oplossen. De kans dat hij zijn werk als ICT-medewerker ooit weer kan oppakken, is klein.

Neurologische verschijnselen komen vaak voor bij Covid-19. Het meest voorkomend is hersenbeschadiging met als gevolg verwardheid, abnormale bewegingen, epilepsie, problemen met spreken, verlamming of coma.

Hoe ernstiger Covid-19, hoe vaker deze verschijnselen voorkomen: van 2 procent bij lichte gevallen tot maar liefst 70 procent na een ic-opname.

De oorzaak is divers: ontsteking van hersenweefsel of de bloedvaten in de hersenen, kleine hersenbloedingen of verstopte bloedvaten.

Drie maanden later is ongeveer 75 procent van de patiënten met neurologische verschijnselen hersteld en heeft 15 procent restklachten. Een op de tien overleeft het niet.

Beroerte

Ook vergroot Covid-19 het risico op een beroerte (herseninfarct of -bloeding). De patiënten die hierdoor worden getroffen, zijn vaak jonger en hebben een ernstiger vorm dan niet-coronapatiënten met een beroerte.

Toch kwamen er tijdens de eerste coronagolf wereldwijd minder patiënten met een beroerte in het ziekenhuis dan voorheen. Waarom dat zo is, weten we niet.

Een veelvoorkomend verschijnsel, vooral bij een langdurende ic-opname, is minder kracht in of verlamming van armen of benen. Dit ontstaat door beschadiging van zenuwen en spieren en wordt ic-neuromyopathie genoemd. Herstel gaat meestal goed, maar vereist een langdurig revalidatietraject.

Geur- en smaakverlies

Verlies van geur en smaak komt vaak voor (tot 85 procent) bij coronapatiënten. Deze klacht verdwijnt bij 70 procent binnen acht dagen na herstel.

Wetenschappers suggereerden eerder dat het coronavirus zenuwbanen in het reukorgaan boven in de neus zou beschadigen, met geur- en smaakverlies als gevolg. Het snelle herstel maakt deze verklaring echter onwaarschijnlijk. De precieze oorzaak blijft daarom onzeker.

Ernstige neurologische verschijnselen treden regelmatig op bij Covid-19, met overlijden of blijvend hersenletsel als gevolg. Een voorspoedige uitrol van vaccinatie is daarom erg belangrijk om leed op lange termijn te voorkomen. Tot het moment van algehele vaccinatie is het minimaliseren van onderlinge contacten heel verstandig.

Dr. Henk Kerkhoff, neuroloog in het Albert Schweitzerziekenhuis in Dordrecht