„Oude mijnwerkers wezen de projectleiders de plekken aan waar het best kon worden geboord”, vertelt Joost van de Leemput over hoe Mijnwater Energy B.V. begon. De bouwtechnicus van 27 jaar werkt bij de leverancier van duurzame energie in Heerlen. „Dat hun kennis werd gebruikt, was fijn voor hen, stel ik me zo voor.”

Met Mijnwater Energy heeft Heerlen de eerste centrale voor mijnwaterenergie ter wereld. Het mijngangenstelsel onder de Zuidoost-Limburgse stad en stadsregio Parkstad functioneert tegenwoordig als energiebuffer. Het stelsel benut warmte en kou van mijnwater voor woningen, winkels, kantoren en industrie. Dat bespaart fossiele brandstoffen en vermindert CO2-uitstoot.

Brandstof

De mijnen staan namelijk vol water sinds de sluiting in de jaren zeventig van de vorige eeuw. Kolen zijn dan niet langer de meest gebruikte brandstof (zie kader ”Het zwarte goud van Limburg”). Het water in de mijnen heeft verschillende temperaturen: hoe dieper in de grond, hoe hoger.

In 2005 boort de gemeente de eerste twee putten. Het idee is om het water uit de dieper gelegen mijngangen te gebruiken voor verwarming van gebouwen. Het koude water uit de hoger gelegen holtes kan ingezet worden voor koeling. Dat groeit uit tot een bedrijf: Mijnwater. Vanaf 2008 sluiten verschillende panden aan op het aardgasvrije netwerk.

Sinds 2013 fungeren de mijnen niet zozeer meer als energiebron, maar meer als opslagplaats. Van de Leemput: „Restenergie van bijvoorbeeld supermarkten wordt nu rechtstreeks uitgewisseld met kantoren en woningen. Pas als er warmte of koude over is, wordt die naar de mijnen getransporteerd. Daar blijft het bewaard totdat de vraag weer stijgt. Door de uitwisseling van warmte en kou wordt de energievraag verminderd en zo efficiënt mogelijk ingezet.”

De herontdekking van de kolenmijnen maakt Heerlen trots. De gemeente schrijft op haar website: „Het draait immers om het water uit de mijngangen waar onze grootvaders werkten. Waar ooit zwarte kolen uit de grond kwamen, komt nu schone energie.”

Koempels

De mijnwerkers –in het Limburgs koempels genoemd– vonden het een eer om Nederland te voorzien van brandstof. Van de Leemput: „Heerlen was in de tijd van de wederopbouw het epicentrum van de energielevering voor Nederland. Dat verdween door de sluiting van de mijnen. Nu speelt deze plek weer een rol.”

Van zijn vader hoort Joost de ervaringen van de vroegere mijnwerkers. Grootvader Van de Leemput was één van hen. Hij verhuisde van Brabant naar Heerlen omdat de mijnen veel werkgelegenheid boden. Van 1954 tot 1974 verdiende hij er zijn brood mee. „Op een gegeven moment kreeg opa promotie: hij werd meesterhouwer, hulpopzichter. Met het leidinggeven aan zijn ploeg verdiende hij zo’n dubbeltje per dag meer. Apetrots was hij op zijn functie. Hij had er een opleiding voor gevolgd, heel wat voor die tijd.”

Vandaag de dag verwarmt en koelt Mijnwater Energy 400 woningen en diverse kantoren en instellingen. Het bedrijf werkt flink aan uitbreiding. Doel: voor 2030 30.000 woningen en kantoren in Parkstad aansluiten.

De overige elf provincies van Nederland mogen dan de onderaardse gangenstelsels niet bezitten, het mijnwatersysteem is wel na te bootsen. „Dat onderzoeken we. Stel je daarbij een grote thermoskan voor, ingegraven in de grond. Dat kan in heel Nederland.”

Na de bevrijding begint Nederland aan de wederopbouw. Tot op vandaag plukken we daarvan de vruchten. Deel 5: mijnbouw. Vrijdag deel 6.