Jongeren lijken er in de puberteit soms andere maatstaven op na te houden dan hun ouders. Ze hechten ook waarde aan andere zaken dan volwassenen doen. Veel adolescenten zijn met name gericht op hun sociale positie en verlangen naar respect en acceptatie. Het voorkomen van sociaal pijnlijke of schaamtevolle situaties is voor hen belangrijk.

Jongeren lijken sociale signalen, bijvoorbeeld van afwijzing of acceptatie, uitmuntend waar te kunnen nemen en daarop te kunnen reageren. Zij zijn sensitiever voor dergelijke signalen dan volwassenen en kinderen. Het vermoeden is dat deze gerichtheid op en gevoeligheid voor sociale signalen in de adolescentiefase bijdraagt aan het verwerven van sociaal begrip en sociaal inschattingsvermogen, een vaardigheid die in het volwassen leven goed van pas kan komen. Het leren van allerlei schoolse vaardigheden sluit zodoende niet altijd even goed aan bij wat er in de levensfase van de jongere relevant is.

Wanneer een jongere zich meer bewust kan worden van de zin die studeren heeft, bijvoorbeeld voor zijn toekomst, kan zijn motivatie toenemen. Zo kunnen de ouders van Remco in gesprek gaan en per schoolvak kijken wat het nut zou kunnen zijn van het vak voor nu en voor de toekomst van Remco.

Het is belangrijk dat de ouders Remco eerst zelf met ideeën laten komen en deze daarna eventueel aanvullen. Als dit moeilijk is, kunnen ze beginnen met de vakken die Remco aanspreken en waar hij plezier in heeft. Daarna kunnen ze de vakken bespreken die hij saai en oninteressant vindt.

Ook kunnen ouders benoemen dat sommige dingen in eerste instantie nutteloos kunnen lijken, maar later toch goed van pas blijken te komen. Het zou mooi zijn als ze dat met een voorbeeld uit hun eigen leven kunnen toelichten.

Milieu

Over adolescenten wordt weleens gezegd dat ze enkel gericht zijn op de korte termijn en zich nauwelijks met de toekomst bezighouden. Toch blijken juist adolescenten een sterk verlangen te hebben om van betekenis te zijn voor de wereld waarin ze leven. Ze willen zich graag ergens voor inzetten, bijvoorbeeld voor de kwetsbare andere, het milieu of het tegengaan van onrecht. Ze willen graag iets bijdragen aan deze wereld. Het is goed om daarmee rekening te houden, ook bijvoorbeeld in het ontdekken van het nut van de verschillende schoolvakken voor Remco.

Plezier

Uit de onderzoeksliteratuur over motivatie komt naar voren dat de ideeën die jongeren over intelligentie hebben een belangrijke invloed hebben op hun motivatie en inzet op school. Ze kunnen intelligentie bijvoorbeeld beschouwen als een vaststaand gegeven. Je hebt het of je hebt het niet. Die benadering blijkt echter maar ten dele waar te zijn. Intelligentie kan ook gezien worden als iets wat je verder kunt ontwikkelen.

Wanneer kinderen het idee hebben dat intelligentie ontwikkeld kan worden, zijn ze doorgaans meer gemotiveerd om zich in te zetten, studeren ze harder en met meer toewijding, lijken zij minder faalangstig te zijn en houden zij langer vol wanneer iets niet meteen lukt.

Ouders kunnen de aanname dat intelligentie te ontwikkelen valt benadrukken door bij het complimenteren het accent te leggen op de inspanning die de jongere heeft geleverd, de toewijding die hij heeft getoond bij een taak of het plezier dat hij heeft in een vak. Ze focussen daarbij niet (alleen) op het resultaat. Dus als een jongere zegt: „Ik had het hoogste cijfer van de klas voor aardrijkskunde”, kan de ouder reageren met: „Wat leuk, je hebt ook plezier in aardrijkskunde, hè? Ik zie je regelmatig in de atlas kijken.”

Ouders kunnen een jongere aanmoedigen om juist die vaardigheden die hem liggen en waar hij plezier en interesse in heeft verder te ontwikkelen en zich niet (alleen) te richten op vakken die moeizaam gaan.

Overschatten

In de adolescentie zijn er daarnaast verschillen zichtbaar tussen jongens en meisjes. Jongens zijn vaker gericht op het tonen van hun bekwaamheid aan anderen, terwijl meisjes vaker gericht zijn op het zich eigen maken van vaardigheden.

Jongens hebben daarbij nog weleens de neiging hun eigen bekwaamheden te overschatten. Als er zaken niet lukken wijten ze dit nogal eens aan oorzaken buiten zichzelf: een slechte docent, een onbelangrijk vak.

Meisjes lijken een realistischere kijk te hebben op hun vaardigheden, maar zijn daarentegen ook vaker dan jongens onzeker over hun bekwaamheden. Ze gaan er vaker van uit dat ze veel inspanningen moeten leveren om iets te kunnen bereiken en doen zodoende vaker met toewijding hun huiswerk dan jongens. Jongens gaan er juist vaker van uit dat wanneer je jezelf ergens erg voor moet inspannen, dat een bevestiging is van het feit dat je er minder bekwaam in bent.

Mogelijk maakt een dergelijk idee dat Remco minder bereid is zich in te spannen voor school.

Geduld

Wanneer ouders de motivatie van Remco voor school willen verhogen, is het belangrijk dat ze dit niet op een controlerende manier doen. Het is wenselijk dat ze rekening houden met de autonomie van Remco en hem zelf een actieve rol geven bij het oplossen van studieproblemen.

Een positieve benadering van betrokkenheid, vertrouwen en geduld is vele malen effectiever dan een negatieve, bestraffende houding. Zeker bij adolescenten is dit cruciaal.

Ouders kunnen Remco handvatten geven die structuur bieden aan het studeren. Ze kunnen hem bijvoorbeeld adviseren eerst zijn huiswerk te maken en daarna pas te ontspannen. Ze kunnen hem de tip geven huiswerk te maken in een rustige omgeving, bijvoorbeeld op de slaapkamer, en de smartphone beneden te laten. Of ze kunnen hem aanraden te beginnen met datgene wat het lastigst, saaist of vervelendst is en maak- en leerwerk af te wisselen.

Ook regelmatig een pauze nemen draagt bij aan het concentratievermogen. Remco kan bijvoorbeeld eens in het halfuur of de drie kwartier even een balletje trappen op straat, een blokje om lopen of een paar keer de trap op en af rennen. Daarna kan hij zijn schooltaken weer oppakken. Moedig Remco aan om uit te proberen of dit werkt. Wanneer Remco eenmaal ervaart dat door zulke adviezen het studeren gemakkelijker gaat, geeft dit vaak goede moed en meer motivatie.

Raad

Ook vanuit Bijbels perspectief kunnen ouders een jongere aanmoedigen zich in te spannen voor het schoolwerk. In het Bijbelboek Spreuken staat bijvoorbeeld allerlei wijze raad waar jongeren absoluut hun voordeel mee kunnen doen. Als gezin het boek Spreuken lezen en samen doorpraten over teksten zoals: „De vreze des Heeren is het beginsel van de kennis, dwazen verachten wijsheid en vermaning” (Spreuken 1:7) en: „Het verstand van een mens doet hem zijn toorn uitstellen, het is zijn sieraad aan een overtreding voorbij te gaan” (Spreuken 19:11) en wat dat concreet zou kunnen betekenen voor het leven van alledag, kan een bron van inspiratie zijn voor een jongere.

Tips

Denk samen met de jongere na over het nut van het leren van allerlei schoolse vakken, voor nu en ook voor de toekomst.

Stimuleer een jongere om na te denken over zijn idealen en hoe hij deze vorm kan geven.

Benadruk dat toewijding aan een vak en de bereidheid om inspanningen te leveren, belangrijker zijn dan het resultaat.

Ga op zoek naar de ontwikkelingsmogelijkheden die iedere jongere heeft.

Wees betrokken en geduldig en heb vertrouwen in de jongere.

Bespreek met een jongere praktische adviezen die kunnen bijdragen aan efficiënter studeren.

Lees het Bijbelboek Spreuken samen door en onderzoek hoe de jongere de gegeven adviezen kan toepassen.

Wilt u reageren of hebt u vragen over opvoeding? Leg ze (anoniem) voor aan de medewerksters van Eigenwijzer. Dat kan door de situatie en de (gezins)omstandigheden te mailen naar: wijs@rd.nl of te sturen naar: RD, t.a.v. redactie Wijs, Postbus 670, 7300 AR Apeldoorn