Voor veel ouders is het een worsteling om te weten wat er in hun kind omgaat. Daarbij komt dat het ene kind gevoeliger is dan het andere. Dat verschil kunnen ouders soms al bij heel jonge kinderen zien. Hooggevoelige personen beschikken als het ware over gevoeligere voelsprieten, die prikkels op een intensere manier opvangen.

Hooggevoeligheid kan zich bij elk kind op een andere manier manifesteren. Er is een groot verschil tussen een kind dat vooral fysiek gezien hooggevoelig is en een kind dat sociaal gezien een verhoogde gevoeligheid heeft.

Hoogsensitieve kinderen kenmerken zich vaak door de volgende eigenschappen: ze zijn sneller geneigd om prikkels intenser op te vangen, ze zijn gevoeliger voor de stemming van anderen, ze zijn aan het eind van de dag vaak extreem moe, ze kunnen intens genieten van kleine dingen en ze hebben veel oog voor detail.

Ook ervaren en uiten ze hun emoties op een intensere manier. Ze zijn vaak óf heel erg teruggetrokken óf juist heel erg druk.

Een van de aangeboren oorzaken van hooggevoeligheid ligt in het zenuwstelsel. Hoogsensitiviteit wordt vaak als een stoornis gezien, maar het is een aangeboren eigenschap waarbij je zenuwstelsel extra gevoelig is. Je hebt als het ware geen filter, waardoor op elk moment prikkels bij je binnenkomen. Ook wordt informatie dieper verwerkt.

Veel veranderingen

Afgezien van het feit dat Eva hooggevoelig is, staat ze aan het begin van de puberteit. Pubers laten in veel gevallen niet meteen het achterste van hun tong zien. Ze zijn onzeker en vinden het moeilijk om direct te zeggen wat ze op hun hart hebben. Het kan zijn dat Eva het te moeilijk vindt om de juiste woorden voor haar gevoelens te vinden. Daarom moeten ouders tijdens een gesprek altijd doorvragen over hetgeen Eva wil vertellen.

Het omgaan met deze kinderen vraagt om een betrokken luisterhouding. Daarom is het van groot belang voor dergelijke gesprekken het juiste moment te kiezen. Zeker hooggevoelige kinderen hebben het in de gaten wanneer ouders eigenlijk geen tijd hebben om aandacht aan hen te schenken. Benoem het eerlijk als er op dit moment geen tijd is en stel een alternatief tijdstip voor waarop de beschikbaarheid wel gegarandeerd kan worden.

Begrip

Gezien haar leeftijd bevindt Eva zich in de fase waarin de overgang naar de middelbare school plaatsvindt. De grote veranderingen in deze periode kunnen er ook toe bijdragen dat Eva in haar schulp kruipt.

De omgeving van het kind vindt het vaak moeilijk om begrip te tonen voor het gedrag. Vanuit onwetendheid wordt er in veel gevallen afwijzend op deze kinderen gereageerd. Een stil kind loopt het risico niet gezien te worden, terwijl een druk kind vaak het stempel ”lastig” opgelegd krijgt. Het heeft in het omgaan met deze kinderen echter de voorkeur om de emoties van het kind te benoemen zonder daar een oordeel over te vellen.

Om begrip van de omgeving te verwachten is het noodzakelijk dat ouders openheid bieden in de problemen waar zij tegenaan lopen. Ook aan deze openheid mogen grenzen zitten. Niet iedereen hoeft alles te weten, maar directe betrokkenen zijn gebaat bij openheid en kwetsbaarheid van ouders. Deze opstelling zal het meest tot begrip leiden, waardoor de samenwerking bevorderd wordt.

Het gaat erom een balans te vinden tussen te veel en te weinig prikkels. Het verschilt per kind en per situatie wat die juiste balans is. Het is goed om zich te realiseren dat ook een positieve, vrolijke sfeer een overprikkelend effect kan hebben op Eva.

Hooggevoelige kinderen hebben de neiging veel van zichzelf te vragen. Het kan zijn dat Eva hierdoor moeite heeft met situaties die onschuldig lijken. Voor het welzijn van Eva is het van belang dat ze haar grenzen leert herkennen en aangeven. Daardoor heeft ze namelijk in beperkte mate zelf invloed op haar eigen overprikkeling.

Zelfvertrouwen

Het is voor Eva raadzaam zich uit de situatie terug te trekken op een eigen plek als ze overprikkeld is. Daarmee laat ze assertief gedrag zien en worden irritaties vanuit de omgeving voorkomen. Als Eva leert herkennen op welke factoren ze zelf invloed kan uitoefenen, is ze in beperkte mate in staat haar situatie te verbeteren. Dat besef zal haar zelfvertrouwen vergroten.

Naarmate Eva ouder wordt, zal de omgeving meer van haar vragen. Omdat er zo veel ”moet” in de huidige maatschappij is het van belang dat ze realistische doelen leert stellen. Als ze zichzelf een taak oplegt die niet haalbaar is, leidt dat van binnenuit tot stress. Die stress zorgt voor overprikkeling en dat uit zich vervolgens in prikkelbaar gedrag.

De overgang naar de middelbare school brengt bij ieder kind veel veranderingen met zich mee. Zeker wanneer er in de eerste periode nog veel wijzigingen zijn in docenten, lesroosters en lokalen is het niet verwonderlijk dat Eva aan het einde van de dag overprikkeld thuiskomt.

Van docenten vraagt het een nauwe samenwerking met de ouders om de omgang met een hooggevoelig kind in goede banen te leiden. Het is van belang om goed te communiceren met vroegere leerkrachten over welke strategieën zij gebruikten om overprikkeling te voorkomen.

Creatief

Eva heeft inmiddels de leeftijd dat ze goed in staat is om te zeggen waar ze behoefte aan heeft als ze overprikkeld is. Gezien haar leeftijd is het wenselijk haar steeds meer eigen verantwoordelijkheid te geven om erachter te komen hoe ze kan kalmeren en haar reacties kan beheersen.

Hooggevoelige kinderen hebben vaak een of meer terreinen die om een volwassen benadering vragen. Zo hebben ze bijvoorbeeld een goed ontwikkeld empathisch vermogen en zijn ze vaak creatief. Deze eigenschappen hebben een gunstige invloed op de sociale omgang met klasgenoten. Het is een opsteker voor hun eigenwaarde wanneer ze die volwassen benadering ook krijgen.

Voor iedereen geldt dat er het best geleerd wordt als het niveau van prikkeling optimaal is. Hooggevoelige kinderen hebben echter meer tijd nodig om nieuw aangeboden leerstof te verwerken. Het is daarom raadzaam een nieuwe taak op te delen in kleine stapjes.

Het is voor leerkrachten een uitdaging om evenwicht aan te brengen tussen pushen en beschermen. Uiteindelijk geldt voor ieder kind dat het zich het best ontwikkelt wanneer het zich veilig voelt.

Vaak is het zo dat een geringe hoeveelheid overprikkelde situaties aan het begin van het schooljaar er later in datzelfde jaar toe leidt dat er in vergelijkbare situaties minder overprikkeling plaatsvindt.

Wilt u reageren of hebt u vragen over opvoeding? Leg ze (anoniem) voor aan de medewerkers van Eigenwijzer. Dat kan door de situatie en de (gezins)omstandigheden, liefst uitvoerig, te mailen naar: wijs@rd.nl of te sturen naar: RD, t.a.v. redactie Wijs, Postbus 670, 7300 AR Apeldoorn.

>>rd.nl/eigenwijzer

Tips

Reduceer het aantal prikkels

Zorg ervoor dat u beschikbaar bent

Toon betrokkenheid door vragen te stellen

Zorg voor stabiliteit

Zorg voor rustmomenten in het dagschema

Bied een vaste eigen plek waar tot rust gekomen kan worden

Stel realistische doelen

Bied openheid naar de omgeving