Het draait om de persoon van Rocco Buttiglione. De Italiaanse regering heeft hem voorgedragen om toe te treden tot de nieuwe Europese Commissie; een toekomstige collega dus van Kroes. Hij geldt als de kandidaat voor de post Justitie, Vrijheid en Veiligheid.

Tijdens een hoorzitting in het EP merkte hij onlangs vanuit zijn rooms-katholieke geloofsovertuiging op dat homoseksualiteit een zonde is. Voorts beschouwt hij het huwelijk als een inzetting van God waarbinnen de vrouw kinderen krijgt en zij de bescherming geniet van de man.

Socialisten, groenen en liberalen gruwen van zo’n visie. Zij moeten er niet aan denken dat het Vaticaan via deze vriend van de paus straks invloed uitoefent binnen de Unie. De handhaving van het non-discriminatiebeginsel en van de grondrechten van de burger achten zij bij Buttiglione niet gewaarborgd. En toegegeven, we mogen niet uitsluiten dat diens persoonlijke opvattingen hem inderdaad op enig moment doen botsen met de Europese waarden zoals die vastliggen in de wetgeving, al belooft hij zelf privé en zaken strikt te zullen scheiden.

Voorzitter Barroso van de geformeerde equipe overlegde donderdag in Brussel met de fractieleiders uit het Europees Parlement. Ondanks het afwijzende oordeel van de drie genoemde groeperingen ten aanzien van de omstreden Italiaan, is hij niet van plan personele wijzigingen aan te brengen. Hij benadrukte alleen in alle toonaarden dat zijn Commissie discriminatie op grond van geslacht, seksualiteit of religie absoluut verwerpt en dat de commotie van dit moment de aandacht voor dit onderwerp juist heeft versterkt. Verder zegde hij toe een werkgroep van enkele commissarissen te zullen vormen die onder zijn aanvoering toeziet op het beleid op dit terrein.

En dan maakte hij ook nog een aan hem gerichte brief van Buttiglione openbaar. Die schrijft daarin dat het beter was geweest om een zo emotioneel beladen woord als zonde achterwege te laten in het politieke debat, iets wat vanuit CDA-kringen al eerder werd verkondigd. Mocht er gedurende zijn ambtstermijn een conflict rijzen tussen zijn geweten en zijn plicht als EU-bestuurder, dan zal hij de desbetreffende kwestie overdragen aan een collega.

De socialisten vinden de tegemoetkomingen volstrekt ontoereikend, liet hun voorman Schulz in een reactie weten. Die had na een door hem als positief ervaren onderhoud met Barroso van afgelopen dinsdag meer concessies verwacht en toonde zich daarom teleurgesteld. Hij en zijn geestverwanten, die 200 van de 732 zetels in het EP bezetten, zullen komende woensdag tegen het aantreden van de Commissie stemmen. Hetzelfde doen de groenen en een samenwerkingsverband links van hen, waartoe bijvoorbeeld de SP behoort.

Barroso, tot enkele maanden geleden premier van een centrumrechtse coalitie in Portugal, weet zich onder de grote fracties voorlopig alleen verzekerd van de steun van de christen-democraten (268 zetels). Zij hebben op hun beurt grote bedenkingen bij de Hongaarse socialistische commissaris in spe Kovacs, die is genomineerd voor de portefeuille van Energie, maar zij willen nu het college als geheel beoordelen en komen dan tot een onvoorwaardelijk positieve conclusie. Overigens moet nog blijken of de verschillende stromingen unaniem zullen opereren.

De liberalen nemen een sleutelpositie in. Van hen hangt af of de formatie straks beschikt over een meerderheid die haar groen licht verschaft om op 1 november de werkzaamheden als dagelijks bestuur van de Unie aan te vangen. Zij zijn tot dusver niet tevreden en zullen maandag vergaderen over hun opstelling. „Ik betreur het dat Buttiglione niet wordt doorgeschoven naar een andere post”, deelde aanvoerder Watson mee. VVD’er Maaten bestempelde donderdag de handreiking van Barroso als „uiterst mager.” Maar hij geeft de Portugees een kans om toch zijn goedkeuring te verwerven door goede plannen voor de aanpak van discriminatie in het vooruitzicht te stellen.

Weinigen geloven dat de liberalen woensdag in Straatsburg echt een blokkade zullen opwerpen. In de eerste plaats treffen zij immers veel van hun eigen idealen aan in de koers die Barroso als politicus volgt en verder telt de beoogde Commissie een flink aantal vertegenwoordigers van hun richting. Dus zullen zij aan het einde van de rit waarschijnlijk wel akkoord gaan, is de inschatting.

De Portugese voorzitter Barroso heeft niet de bevoegdheid om Buttiglione aan de kant zetten, want het Italiaanse kabinet bepaalt zelf wie het naar Brussel afvaardigt. Dat recht van elk van de nationale regeringen vormt de achtergrond van de spelregel dat het Parlement alleen ja of nee mag zeggen tegen de volledige groep, niet tegen een commissaris afzonderlijk.

Er wordt in de EU nu eenmaal gewaakt over een uitgebalanceerd evenwicht tussen de macht van lidstaten en van het EP. Zeggenschap van laatstgenoemde instelling over elke individuele kandidaat zou de balans wat dat betreft te veel doen doorslaan in haar richting. Barroso kan Buttiglione wel een andere portefeuille toekennen, maar dan loopt hij natuurlijk het risico van een stevige aanvaring met premier Berlusconi.

Als de Commissie het op 27 oktober onverwacht toch niet haalt, slaat de EU een tot nu toe onbekende weg in. Barroso moet dan noodgedwongen sleutelen aan zijn team en de huidige commissarissen blijven in dat geval langer aan.

Eén keer in het verleden dreigde het EP niet alleen, maar hield het in zo’n situatie ook voet bij stuk. Dat resulteerde in 1999 in het voortijdig vertrek van de Commissie-Santer.