Zijn zelfstandigen zonder personeel (zzp’ers) vrije vogels of vogelvrijen? De toekomst ziet er onzeker uit voor een groot deel van hen: zij hebben namelijk geen arbeidsongeschiktheidsverzekering en bouwen geen pensioen op. Daarom moet de huidige regelgeving voor zzp’ers kritisch tegen het licht worden gehouden. Vrijheid is goed voor zzp’ers die hun financiële toekomst kunnen waarborgen, maar meer regelgeving is nodig voor zelfstandigen die daartoe niet in staat zijn. Wat SGP-jongeren betreft, kiest het kabinet voor vrijheid waar mogelijk en bescherming waar nodig.

Nederland telt ruim 1 miljoen zzp’ers. Deze groep is heel divers. Van de stukadoor die dagelijks intensief werkt verricht tot de websitebouwer die vooral achter de computer zit. De stukadoor loopt een groter risico op fysieke arbeidsongeschiktheid en zal minder lang kunnen doorwerken dan de websitebouwer.

Veel zzp’ers zijn ondernemer in hart en nieren: zij genieten van het vrije ondernemerschap en zijn goed in staat om risico’s in te schatten. Anderen worden min of meer gedwongen om zelfstandig ondernemer te zijn. In de crisisjaren gingen bijvoorbeeld bouwvakkers als zelfstandige bij hun vorige baas aan de slag, nadat zij als werknemer waren ontslagen.

In deze situaties wordt zelfstandigenkorting (belastingkorting voor zzp’ers) ingezet om tegen (te) lage tarieven te kunnen werken, vaak zonder arbeidsongeschiktheidsverzekering en pensioenvoorziening. Deze groep is erg kwetsbaar en verdient dus bescherming op de arbeidsmarkt.

Belastingvoordeel

Zelfstandigen zonder personeel krijgen veel belastingvoordelen. Dat is geen subsidie op het vrije ondernemerschap, maar een tegemoetkoming waarmee zzp’ers zelf hun voorzieningen kunnen regelen. Zzp’ers krijgen daarmee een verantwoordelijkheid voor hun eigen inkomenszekerheid. De praktijk is echter dat bijvoorbeeld een zelfstandige kapper deze belastingkorting eerder gebruikt om een nieuwe tondeuse of een nieuwe auto te kopen dan om deel te nemen aan een pensioen- of arbeidsongeschiktheidsregeling. De belastingmaatregelen missen zo hun doel.

In de wet is geregeld dat vaste werknemers bij ziekte de eerste twee jaar hun loon krijgen doorbetaald door de werkgever. Daarna ontvangen zij een uitkering. Zzp’ers hebben deze inkomensgarantie niet. De inkomsten van bijvoorbeeld een rijinstructeur of een schilder kunnen door ziekte van de ene op de andere dag opdrogen. Zzp’ers kunnen zich hiervoor verzekeren, maar verplicht is dit niet.

In 2016 had minder dan een op de vijf (19 procent) van de zzp’ers een dergelijke verzekering. Het probleem is het grootst onder zzp’ers met een laag inkomen, die ook vaak een zwaar beroep hebben. Vanwege de hoge kosten zijn zij vaak niet verzekerd. De overheid moet de risico’s voor deze groep beperken. Iedere zzp’er die minder dan 40.000 euro per jaar verdient, moet verplicht een arbeidsongeschiktheidsverzekering afsluiten.

Oude dag

Ook hebben zzp’ers niet de verplichting om zelf een pensioen op te bouwen. Volgens een onderzoek van het Nibud kan 44 procent van de gepensioneerde zzp’ers moeilijk rondkomen. Met enkel een AOW-uitkering is het heel lastig om de eindjes aan elkaar te knopen. Uiteraard hebben sommige zzp’ers voldoende eigen vermogen om zelf in hun pensioen te voorzien. Maar anderen bouwen helemaal geen pensioen op. Met name onder zzp’ers met een laag inkomen bestaat dit gevaar, want de kosten zijn hoog. Het is belangrijk dat deze groep toch voldoende opzij schuift voor de oude dag. Een verplichting om pensioen op te bouwen voor iedere zzp’er die minder dan 25.000 euro per jaar verdient, is daarvoor de beste oplossing.

Het Nederlandse sociale zekerheidsstelsel is gebaseerd op solidariteit. We dragen allemaal bij aan de voorzieningen die Nederland heeft. Waar blijft die solidariteit als 30 tot 40 procent van de zzp’ers helemaal geen belasting hoeft te betalen, maar later wel een AOW-uitkering ontvangt?

Diezelfde solidariteit komt in het geding wanneer zieke, onverzekerde zzp’ers moeten terugvallen op de bijstand, die collectief wordt bekostigd. Het is onwenselijk als de samenleving de kosten betaalt voor zzp’ers die zich niet verzekeren. Zzp’ers hebben een verantwoordelijkheid richting de hele samenleving.

„Malafide lefgozer”

Laten we zuinig zijn op onze zzp’ers. Het vrije ondernemerschap is een groot goed, maar onaanvaardbare risico’s moeten worden beperkt.

SGP-jongeren kiest daarom voor een beperkte verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering en pensioenregeling voor zzp’ers die momenteel te veel risico lopen. We roepen de overheid op om meer oog te hebben voor de risico’s die zelfstandig ondernemers lopen.

Daarnaast vragen we het kabinet om de markt voor zzp-pensioenen en zzp-arbeidsongeschiktheidsverzekeringen toegankelijker te maken voor alle zzp’ers! Zo creëert de regering een financieel gezonde en zekere toekomst vóór de „malafide lefgozer”, zoals een vooraanstaand econoom de zzp’er noemde.

De auteurs zijn lid van de Commissie Sociaal Economisch Zaken van SGP-jongeren.