Schotanus onderzoekt samen met promovendus Vincent Koops en prof. Judy Reed Edworthy, hoogleraar toegepaste psychologie aan de universiteit van het Britse Plymouth, wat de invloed is van de muziek op de verwerking van de gezongen tekst. In een voorpublicatie van het onderzoek, die vanaf donderdag online te lezen is en binnenkort verschijnt in het wetenschappelijke tijdschrift ”Psychomusicology: Music, Mind and Brain”, behandelen de onderzoekers de casus van de Geneefse psalmen.

Melodie

Volgens Schotanus speelt de psalmmelodie een grote rol in het (ontbreken van het) zinggemak. Hierbij zijn zowel de toonsoort als herhalingen in de melodie belangrijk, blijkt uit het onderzoek. Naast de melodie speelt ook inhoud een grote rol. Hier is een aantal verschillen te zien tussen de kerkverbanden die zijn onderzocht. „Teksten met een negatieve inslag –over de vijand of over een wrekende God– worden in de Protestantse Kerk in Nederland (PKN) en de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt (GKV) nauwelijks gezongen. In gemeenten die op hele noten zingen, zijn deze psalmen ook niet populair, maar daar worden ze af en toe wel gezongen, als de melodie makkelijk te verwerken is”, stelt Schotanus vrijdag in het Nederlands Dagblad.

Uit eerdere onderzoeken blijkt dat ongeveer de helft van de psalmen nauwelijks in de kerkdienst gezongen worden. Voor het onderzoek van Schotanus werd gekeken naar het gebruik van de website psalmboek.nl. Daarnaast maakten de onderzoekers gebruik van gegevens van zeven verschillende organisten en predikanten uit de PKN en zetten ze een enquête uit onder leden van de GKV.

Herhaling

Maar wat maakt een psalm makkelijk zingbaar? Allereerst is herhaling ontzettend belangrijk, stelt Schotanus. Bij dertien psalmen wordt de melodie van de eerste twee regels herhaald in de derde en vierde regel. Voorbeelden hiervan zijn Psalm 42 en Psalm 68. Bijna al deze psalmen vallen binnen de categorie populaire psalmen. „Die herhaling vergemakkelijkt het zingen, waardoor je meer aandacht kunt hebben voor de tekst”, stelt Schotanus. Herhaling is de beste leermeester, zo blijkt.

Naast herhaling is ook het rijmschema belangrijk. Als de kerkganger vooruit kan kijken naar wat er verderop in het vers voor rijmwoord komt, zingt een psalm een stuk makkelijker. Dit gaat bijvoorbeeld makkelijker bij het rijmschema a-b-a-b dan bij het schema a-a-b-b-c-c, omdat bij de laatstgenoemde minder ver vooruitgekeken kan worden, aldus de promovendus in het ND.

Hele noten

Uit het onderzoek blijkt dat complexere psalmmelodieën, die in Nederland betrekkelijk veel gezongen worden, buiten de Nederlandse kerken nauwelijks gebruikt worden. Dit is iets wat de onderzoekers ook al verwachtten. Ze gaan ervan uit dat sommige elementen die het verwerkingsgemak bevorderen hun werk pas kunnen doen als je een melodie vaker gehoord hebt. Daar is dus een psalmvriendelijke cultuur voor nodig.

Isometrisch zingen maakt psalmen moeilijker, is een van de conclusies van het onderzoek. „Op hele noten zingen ontneemt een melodie zijn ritmische herkenningspunten”, stelt Schotanus. Hierdoor worden psalmen als Psalm 149 vaak minder gezongen in kerken waar niet-ritmisch zingen de norm is, terwijl ze vaker aan bod komen in de kerken waar wel ritmisch wordt gezongen.