Een fors vrachtschip passeert het geel-zwarte patrouillevaartuig van Rijkswaterstaat. Met de marifoon zoekt mobiel verkeersleider Roland de Vries contact met de gezagvoerder op de brug. „Een paar geïnteresseerde mensen aan boord willen weten hoeveel containers jullie nu vervoeren.” 215, is het antwoord. „Anders hadden er dus 215 vrachtwagens extra over de snelwegen gereden”, concludeert De Vries. „Mensen realiseren zich vaak niet hoeveel vracht ze met één schip voorbij zien komen.”

De Waal is de breedste en drukst bevaren waterweg van West-Europa. „Bijna altijd hebben we schepen om ons heen. Er zijn maar weinig momenten dat het hier op het water echt rustig is. Jaarlijks varen 100.000 binnenvaartschepen langs Nijmegen, met in totaal 150 miljoen ton aan lading”, informeert de verkeersleider. „Een derde van het containervervoer van Nederland gaat over de Waal.”

„Ooit passeerden per jaar 140.000 schepen Nijmegen. In aantal is er nu dus minder verkeer, maar de hoeveelheid vracht per schip is toegenomen”, vertelt De Vries. „Er varen veel grotere schepen. Sommige vervoeren wel 400 of 500 containers. Het gemiddelde laadvermogen is 2500 ton – 2,5 miljoen kilo.”

Roeiverenigingen

Stroomopwaarts liggen de bestemmingen van de binnenvaart langs de Rijn, de Duitse kanalen en de Donau, stroomafwaarts varen de schepen richting Amsterdam, Rotterdam of Antwerpen. De Vries: „Voor ons als mobiel verkeersleiders is ”veilig en vlot” het devies. Bij een veilige vaarweg voor de schepen hoort een goede markering met bakens en verlichting. Om de schepen vlot door te kunnen laten, moeten we voor zo min mogelijk obstakels zorgen. Vandaar ook dat we kritisch zijn op te veel woonboten en roeiverenigingen langs de rivier. Anders moeten de schepen voortdurend afstoppen, oftewel vaart minderen.”

Voor De Vries, 35 jaar werkzaam voor Rijkswaterstaat, begon de dienst vandaag met een vaste ochtendklus: het vaststellen van de minst gepeilde diepte. „Schippers willen graag weten met welke diepgang ze hier kunnen varen. Hoe dieper, des te meer lading ze kunnen meenemen. Als er tussen waterspiegel en bodem minder dan 3,5 meter water staat, geven we dat door aan de binnenvaart. Een lage waterstand merk je meteen aan de drukte. Er varen dan meer schepen om alles te kunnen vervoeren.”

De Vries heeft ook al geassisteerd bij de Waalkade in Nijmegen. „Daar moest een duiker het water in. Er was vermoedelijk een lekkage in een nieuwe damwand. Met zwaailicht en marifoon waarschuwen we in zo’n geval de schepen, zodat ze de gang eruit halen. Anders hinderen golfslag en zuiging de duiker te veel.”

Een grote zorg geven zwemmers, zegt De Vries. „Tegenwoordig wordt elk strandje langs het water benut. Sommige mensen zwemmen gewoon de Waal over. Levensgevaarlijk. Een schipper ziet je vaak niet, mede door een enorme dode hoek van soms wel 350 meter. Bovendien kan hij niet zomaar uitwijken of stoppen. Ook kramp door de temperatuur van het water of golfslag en zuiging rond een groot schip kunnen funest zijn. Zwemmen buiten de kribben is daarom verboden. Er staat een boete van 140 euro op.”

Vanochtend is het verder rustig. „Soms vlieg je van hot naar her, om bijvoorbeeld na een aanvaring de vaarweg weer zo snel mogelijk vrij te maken of hulpverleners naar een schip te brengen. Tijdens een andere dienst ben je net een politieagent die kalm zijn ronde door de wijk rijdt.”

„Voorlichting belangrijker”

De mobiel verkeersleiders controleren schepen op naleving van de Scheepvaartverkeerswet en de Binnenvaartwet. „Dus op vaarbevoegdheden, bemanningssterkte en technische uitrusting”, legt De Vries uit. „Zo’n grondige inspectie van twee uur doen we hooguit twee keer per jaar. Op rusttijden controleren we vaker. We zijn niet uit op boetes uitschrijven. Voorlichting en preventie vinden we belangrijker voor een veilige scheepvaart. Wie een proces-verbaal krijgt, weet ook wel dat-ie fout zit.”

De verkeersleiders letten verder op de deugdelijkheid van verlichting, boeien en borden langs de vaarweg.

zomerserie Water

Dit is de zesde aflevering in een serie over water. Maandag deel 7.