Toen de Rwandese autoriteiten in maart in de hoofdstad Kigali meer dan 700 kerkdeuren op slot draaiden, toonde president Paul Kagame zich verbaasd. „Zevenhonderd kerken in Kigali? Ik denk niet eens dat we zoveel waterputten hebben. Hebben we zoveel fabrieken? Maar alleen al 700 kerken om te sluiten? Dat is een rommel geweest!” Het toonde volgens hem het gebrek aan toezicht op dit gebied.

De president maakte met zijn inmiddels veel geciteerde woorden bovendien duidelijk dat Rwanda veel te veel kerken telt. De aantallen zouden de economische draagkracht van het land ver te boven gaan.

Sinds maart zijn er nog veel meer gebedshuizen gesloten: in totaal zouden inmiddels 6000 kerken en 100 moskeeën hun deuren hebben moeten sluiten, meest op het platteland. Daaronder zijn ook tenten of (krappe) huizen die als kerk fungeerden.

De regering voert een hele rij redenen voor sluiting van de gebouwen aan, zoals de gebrekkige bouwkundige staat en het tekort aan hygiëne, frisse lucht en parkeerruimte. Nieuwe voorschriften stellen onder meer eisen aan het aantal ramen, toiletten en de geluidsdichtheid van het gebouw. Bovendien is er een officiële vergunning nodig om als kerk te mogen opereren en is er regelgeving onderweg die van voorgangers theologische scholing eist. De reden daarvoor zou ook gelegen zijn in het feit dat gemeentes nogal eens splitsen na interne ruzies.

Een woordvoerder van de regering, Anastase Shyaka, wierp de beschuldiging dat de vrijheid van godsdienst in het geding is, ver van zich. „Het gaat om de eer van God”, zei Shyaka in de Rwandese krant The New Times. „Christen-zijn betekent ook dat onze plaatsen van gebed aan standaarden voldoen die respect voor God tonen.”

De sluitingen treffen niet specifiek één kerkgroepering, al lijken pinksterdenominaties het hardst getroffen. Maar ook gevestigde verbanden, zoals de anglicaanse kerk, hebben een fors aantal kerken moeten sluiten. Het anglicaanse bisdom Kigali laat weten dat van de 192 kerken in het bisdom er nu officieel 65 zijn gesloten, waarvan 23 permanent. Nog eens 79 kerken mogen vooralsnog openblijven, maar moeten binnen enkele weken aan de voorschriften te voldoen. Het betekent dat „ten minste 13.000” kerkgangers zondags op straat staan.

Bisschop Louis Muvunyi van Kigali toont desondanks begrip voor de actie. „Het klimaat in Rwanda is niet vijandig tegenover de kerk, zoals sommigen zullen denken”, schrijft hij in een recente verklaring. „Er is nog altijd vrijheid van godsdienst. Wat er moet gebeuren, is in het belang van de mensen.” Tegelijk maakt hij duidelijk dat de maatregel de kerk financieel en operationeel in een behoorlijk lastig parket heeft gebracht.

De voorzitter van de Evangelische Alliantie in Rwanda, Esron Maniragaba, liet zich tegenover persbureau AP eveneens begripsvol uit. Hij noemde de pogingen om kerkgebouwen te verbeteren „in ons aller belang.”

Maar niet iedereen is overtuigd van de nobele bedoelingen van de regering. David Himbara, een in Canada wonende criticaster van Kagame, stelde op onlineforum Medium dat de sluitingen maar door één ding zijn ingegeven: de presidentiële „angst voor vrijheid”. „Kagame heeft de media, de politieke partijen en het maatschappelijk middenveld al stevig in de greep. De kerken waren de laatste vrije ruimte”, schrijft hij. Kerken behoren volgens hem tot de laatste plaatsen van hoop in het Afrikaanse land.

Groeiend aantal kerken

De sluiting van 6000 kerken in Rwanda brengt de groei van het aantal godsdienstige gemeenschappen in het land voor het voetlicht. De hoofdstad Kigali telt ruim 1350 kerken, op zo’n 1,2 miljoen inwoners. Meer dan 100 van deze groepen zijn niet officieel geregistreerd.

De groei lijkt mede te zijn ingegeven door interne splitsingen. De regering beklaagt zich over het feit dat er pastors zijn die in de kerk een soort onderneming voor eigen gewin zien.

Volgens cijfers van het Amerikaanse onderzoeksbureau Pew rekent ruim 93 procent van de Rwandese bevolking zich tot het christendom. Rwanda telt zo’n 11 miljoen inwoners.