Op dit moment onderzoekt de AFM, in nauwe samenwerking met twee banken, op welke manieren men huiseigenaren met een aflossingsvrije hypotheek aan het aflossen kan krijgen. De bevindingen worden over enkele maanden bekendgemaakt.

Voor mij persoonlijk was dat bericht een wat surrealistische ervaring, alsof je een verkoper aan de deur krijgt die je met een serieus gezicht alle voordelen komt uitleggen van een faxmachine. Niet alleen deed ik zelf een kleine negen jaar geleden mijn eerste extra aflossing, ik verkeerde ook in de veronderstelling dat iedereen inmiddels wel doordrongen is van het feit dat een hypotheek een schuld is die –net als elke andere lening– uiteindelijk een keer moet worden terugbetaald.

De cijfers vertellen echter een heel ander, veel schokkender verhaal. Zo is de helft van alle uitstaande hypotheken nog steeds aflossingsvrij, wat neerkomt op een bedrag van ruim 330 miljard euro.

Zoom je iets verder in, dan blijkt dat een op de drie huiseigenaren de woning volledig aflossingsvrij heeft gefinancierd, vaak zonder te beseffen wat hun precies te wachten staat als de hypotheek na dertig jaar afloopt.

De aflossingsvrije hypotheek werd populair door het hardnekkige fabeltje dat je „maximaal moest profiteren van de hypotheekrenteaftrek” en dankte haar succes vooral aan het feit dat het de goedkoopste hypotheekvorm is. Huizenkopers staarden zich blind op de lage maandlasten, hoewel dat feitelijk net zo kortzichtig en onverstandig is als een snorscooter opvoeren en zonder helm 40 kilometer per uur gaan rijden.

Soms staat in de papieren dat de aflossingsvrije hypotheek doorloopt tot „datum aflossing” (dus tot u de woning verkoopt of tot uw overlijden), maar meestal moet de woning na de standaardlooptijd van dertig jaar opnieuw worden gefinancierd als de huiseigenaar niet in staat is de schuld in één klap af te lossen. De bank zal daartoe in de regel wel bereid zijn als het inkomen op dat moment toereikend is, maar het gebeurt nu al met enige regelmaat dat huiseigenaren een acceptgiro op de mat vinden van 50.000 euro of meer die onmiddellijk dient te worden voldaan.

De AFM heeft dus de lastige en ondankbare taak om mensen een paraplu te verkopen, terwijl de hemel stralend blauw is. Wie in 2007 een volledig aflossingsvrije hypotheek afsloot, merkt immers pas in 2037 aan den lijve wat de financiële consequenties daarvan zijn en kan tot die tijd ongestraft mooi weer blijven spelen met geleend geld. Zo wint kortetermijndenken het in de praktijk bijna altijd van een solide langetermijnstrategie.

Heel veel huiseigenaren met een aflossingsvrije hypotheek zien hun woonlasten de laatste tijd nóg verder dalen (en vaak genoeg zelfs ruimschoots halveren) als de rentevaste periode afloopt en de contractrente daalt van 4 of 5 procent naar 2 procent of minder. Het is dan natuurlijk verleidelijk om die besparing te beschouwen als extra bestedingsruimte, terwijl dat rentevoordeel veel beter zou kunnen worden besteed aan het doen van extra aflossingen. Dat slechts een enkeling daartoe besluit, laat zien hoe hardleers mensen zijn, hoe hardnekkig sommige misverstanden en hoe hard nodig het waarschuwende vingertje van de AFM.

De auteur is schrijver en publicist. Reageren? hormann@refdag.nl