Aan het eind van de vorige eeuw leek het de goede kant op te gaan. Communistische regimes in Oost-Europa bezweken, en ook elders in de wereld kregen burgers meer vrijheid. Maar nu zien we een tragische trend naar totalitaire regimes.

Een dictatuur ontwikkelt zich doorgaans uit een democratie door de Tien Geboden in omgekeerde volgorde te overtreden. Eerst wordt afgunst gekweekt onder de meerderheid van een bevolking. Van een rijke minderheid – de elite – wordt het bezit begeerd (10) en door een populist beloofd aan zijn deel van het kiezersvolk. Vervolgens worden door list en bedrog allerlei verdachtmakingen geuit, propaganda bedreven, en de waarheid slinks verborgen (9). Dat maakt het gemakkelijker om te stelen en te roven (8) nadat de eerste verkiezingsoverwinning is behaald. Daarna kan de macht worden versterkt door tegenstanders verder te intimideren door martelingen, verkrachtingen (7) en zelfs moorden (6). Bestaande rechtssystemen en gezagsverhoudingen worden vernietigd en de jeugd wordt gehersenspoeld (5). De meerderheid van de bevolking wordt tot arbeidsslaaf gemaakt en, net als de natuurlijke hulpbronnen, rusteloos uitgebuit (4). De naam van God wordt geclaimd voor het eigen nationalistisch regime (3) en godsdienst stap voor stap ingeruild voor eigen symbolen en beelden (2). En uiteindelijk eist de dictator dat hij als enige god vereerd wordt (1). Dit dieptepunt is al jaren bereikt in Noord-Korea, maar China is ook een eind gevorderd. En zelfs in Europa en Amerika rukken despoten op.

Zodra criminelen een overheid hebben overgenomen, verkeren ze in een bevoorrechte positie. Ze kunnen straffeloos misbruik maken van de macht, het gezag en de middelen die in een natiestaat ter beschikking staan. Alleen bovennationale organisaties kunnen misdadige regimes corrigeren: vandaar dat dictators er alles aan doen om bijvoorbeeld de Verenigde Naties, het Internationale Strafhof en Amnesty International te saboteren en in diskrediet te brengen. Met succes.

Verontrustend is het dat zelfs christenen, bij uitstek bekend met de Tien Geboden, weinig weerbaar blijken. Ze volgen goedgelovig allerlei complottheorieën en fakenieuws, foeteren mee op de elite, praten populistisch wangedrag goed, verzetten zich tegen milieuregels en realiseren zich niet dat ze zelf slachtoffer gaan worden van deze totalitaire trend. Want nationalistische tirannie botst met het christendom als multiculturele en wereldwijd actieve gemeenschap met een goede ethiek.

Het is Bijbels om de overheid te eren, maar evenzo om corrupte gezagsdragers te bekritiseren, hun verkeerde beleid te corrigeren, hun onjuiste aanbevelingen te negeren en hun kwade acties te blokkeren.

Daarbij moeten we consequent zijn. Bestrijding van abortus provocatus bijvoorbeeld is niet meer prolife dan protest tegen vergiftiging of kanker veroorzakende vervuiling, of tegen ongebreideld wapenbezit, of tegen gebrek aan medische zorg. Als christenen het ene kwaad erger achten dan het andere komen ze aan een verkeerde kant terecht. Dan verliezen ze geloofwaardigheid en verkilt de liefde.

Wie doorziet hoe volksmenners ons proberen te misleiden, laat zich niet begerig meeslepen in wat ze voorstellen. Liegende politici en sjoemelende overheden zijn levensbedreigend. Dat geldt direct in materiële zin. Mensen laten zich manipuleren door leugens, natuurwetten niet. Valse meetgegevens kunnen bij milieu en technologie tot grote catastrofen leiden. Als populisten het voor het zeggen hebben, wordt de klimaatverandering nog een graadje erger. Maar niet alleen natuur en techniek kwijnen weg als dictators de macht grijpen: de hele samenleving gaat ten onder.

Wie duurzaam vrede en gerechtigheid wil, moet tirannie tijdig tegengaan. Zodra het aftellen begint.

De auteur is adviserend ingenieur.