Begin juli kondigde het kabinet een versnelde versoepeling aan van de coronamaatregelen. Beïnvloed door positieve cijfers van IC-opnames en aantal besmettingen werden de crisisorganisaties op nationaal en regionaal niveau ontmanteld, stopten de persconferenties en ging men met reces. De samenleving in verwarring achterlatend, omdat de complexiteit van de maatregelen voor velen onbegrijpelijk was. Wel met 300 personen in een vliegtuig en niet met meer dan twee personen in een luchtballon. Wel op bezoek bij een sekswerker en niet knuffelen met opa en oma. Wel met zes vrienden in een auto, maar niet met hen aan tafel in een restaurant. Dit zijn slechts enkele voorbeelden die tot massaal onbegrip hebben geleid.

Nu, ruim drie weken later, blijkt het virus wereldwijd, maar ook in Nederland niet met reces te zijn en lijkt het er op dat de intelligente lockdown omslaat in een onverstandige open-up. De besmettingen nemen in rap tempo toe (al ruim 100 besmettingshaarden in Nederland), het reproductiegetal ® ligt al weer rond de 1,3 en de ziekenhuisopnames stijgen, terwijl het zorgpersoneel nog aan het op krachten komen is. We zien feestende Nederlandse jongeren die zich misdragen in Griekenland, Portugal en België en ook in ons land worden de coronaregels met voeten getreden. Handhaving is onbegonnen werk. Het ministerie van Buitenlandse Zaken geeft reisadviezen voor risicovolle landen en hanteert daarvoor de kleurcodes groen, geel, oranje en rood. Het zou niet misstaan ook ons eigen land van een kleur te voorzien en dat zou hoogstwaarschijnlijk code oranje zijn.

Inmiddels laait de discussie over de mondkapjes weer op. Vrijwel de hele wereld gebruikt gezichtsbescherming en het is evident dat mondkapjes een (beperkte) bescherming bieden. We voelen ons veiliger door het gebruik ervan. Dat laatste typeren we als subjectieve veiligheid en geen schijnveiligheid. Maar nee, de wetenschappers van het OMT hebben nu eenmaal het standpunt ingenomen dat het niet nodig is en bijten nog liever hun tong af dan hier op terug te komen. Het wordt tijd dat bestuurders inzien dat crisismanagement geen wetenschap is, maar het gebruikmaken van gezond verstand, kijken naar buitenlandse ervaringen en handelen naar bevind van zaken.

Alle alarmbellen rinkelen en in de media tuimelen deskundigen over elkaar met tegenstrijdige adviezen. In andere landen worden de coronamaatregelen weer aangescherpt en nemen regeringsleiders de touwtjes stevig in handen. Ook Nederland moet weer doordrongen worden van dit urgentiebesef alvorens het te laat is. Het appelleren aan de eigen verantwoordelijkheid en de polderaanpak van ‘we moeten het samen doen’ blijkt niet goed te werken. Het initiatief van een viertal medische deskundigen om op 23 juli (eerder dan gepland) een brandbrief te sturen aan het kabinet is een terechte wake-up call. Hun verbetervoorstellen beperken zich echter weer tot de medisch-specialistische invalshoek. Weliswaar met een strenger regime, zonder echter de crisisaanpak vanuit een breder en multidisciplinair perspectief te duiden.

Enkele belangrijke thema’s worden niet genoemd. Allereerst het verplichte gebruik van persoonlijke beschermende middelen in verpleeg- en verzorgingshuizen, binnen de GGZ en in de gehandicaptenzorg. Bescherming van deze kwetsbare groepen is namelijk een topprioriteit van het kabinet en onnodige risico’s binnen deze sector moeten worden vermeden.

Daarnaast het belang van het met onmiddellijke ingang weer activeren van de crisisorganisaties op nationaal en regionaal niveau en het geven van periodieke persconferenties. De overheid moet alert en slagvaardig blijven reageren. Met een crisisaanpak creëer je urgentiebesef en een koers, straal je vertrouwen uit en communiceer je helder met de samenleving.

Als derde element is de tijd nu rijp om uit de tunnelvisie en het groepsdenken van het RIVM, het OMT en andere medische wetenschappers (specialisten) te raken en de adviezen van crisisdeskundigen (generalisten) in te winnen. Deze expertise is merkwaardig genoeg tot op heden buiten beeld gebleven. Het kabinet zal er alles aan moeten doen een tweede landelijke lockdown te voorkomen. Het is van essentieel belang het dak te repareren nu het nog droog is, ook al gaat dat ten koste van zomerverlof. Hopelijk is het virus ons goed gezind en muteert het van een ‘bijtende tijger’ in een ‘krabbende kat’. Dat zal ons de komende periode veel leed op de IC’s, in de ouderenzorg, in het bedrijfsleven en in menig familiekring kunnen besparen.

De auteur is adviseur crisisbeheersing.