Een rode Peugeot Boxer staat op de parkeerplaats van Natuurmonumenten bij Laag-Wolfheze. Van Dort stapt uit de camper. „Dit is mijn grootste bezit. Alles wat ik nodig heb, zit erin: een bed, een koelbox en een microscoop.” Het regent, maar dat deert de ecoloog niet. Zijn paraplu laat hij in de bus liggen.

In zijn huurwoning in Wageningen is de mossendeskundige niet veel te vinden. Meestal is hij op pad. Met zijn camper reist hij een groot deel van het jaar door Europa, waar hij op verzoek oude bossen inventariseert. Spanje, Denemarken, Polen, Oekraïne, Slovenië, Montenegro, Kreta: vrijwel overal op het continent is hij geweest. Die topografische kennis komt hem goed van pas bij het leiden van natuurreizen.

De natuur fascineert Van Dort van jongs af aan. Op zijn tiende krijgt hij een verrekijker, waarmee hij naar vogels speurt. Later ontwaakt bij hem ook liefde voor planten, mossen en korstmossen.

Orde

„Er zit een prachtige orde in de natuur”, zegt de ecoloog. „Vergelijk soorten met woorden. Iedere soort is een woord in de taal die de natuur spreekt. Sommige soorten stellen dezelfde eisen aan hun omgeving. Ze groeien dus bij elkaar in de buurt. Samen vormen ze als het ware een zin. Als ik een bepaalde soort vind, weet ik welke andere, gelijkgestemde soorten ik kan verwachten die de zin completeren.”

Speldenknopjes

In 2017 ontdekte hij in Spanje het ruig pruikspijkertje, een zeldzaam korstmos dat strikt gebonden is aan „veteraanbomen”, reusachtige oude bomen die langzaam aftakelen. Het groeit alleen op droog, dood hout in een luchtvochtige omgeving.

Van Dort vermoedde dat de soort ook weleens zou kunnen groeien op de Wodanseiken in Wolfheze. En inderdaad, hij vond de minuscule speldenknopjes. Nieuw voor Nederland. „Het ecologische plaatje klopte helemaal. In Spanje ontdekte ik de soort op de droge kant van een enorme dode eik, naast een bron. De Wodanseiken staan naast een spreng die zorgt voor een hoge luchtvochtigheid. Toen mijn vermoeden werd bevestigd en ik ze hier ook vond, voelde ik me even de gelukkigste mens op aarde. Ik was zo blij als een kind.”

De mossendeskundige scant met zijn loep de droge kant van een metersdikke ontschorste boomvoet. En ja hoor, het ruig pruikspijkertje zit er nog. Aan het begin van een kevergang staat een millimeter lang zwart steeltje met enkele blauwgrijze haartjes –de sporen– aan de top.

Aan de vochtige kant van dezelfde boomstronk ontdekte Van Dort in 2004 het paarssteelveentrechtertje, een paddenstoeltje dat nergens elders in Nederland voorkomt. Vier jaar geleden zag hij hem voor het laatst. Vermoedelijk is de soort nu in ons land uitgestorven.

Stikstofneerslag

Hij raapt een takje op, volledig begroeid met korstmossen. „Deze schildmossen hebben veel licht nodig. Dit takje is dus van de boomkruin naar beneden gevallen. De begroeiing heeft een grijze kleur. Wat opvalt is dat oranje soorten ontbreken. Dat wijst erop dat het hier plaatselijk met de stikstofneerslag wel meevalt. De menselijke samenleving vergrijst, maar bij bomen is eerder sprake van vergeling. Boomstammen heb ik door de jaren heen zien verkleuren van onopvallend groen of bruin naar vrolijk geel. Gele en oranje stikstofminnende korstmossen domineren nu, de grijze stikstofmijders zijn schaars geworden of zelfs verdwenen. De uitstoot van zwaveldioxide is gelukkig sterk teruggedrongen, maar veel gevoelige soorten komen niet meer terug door de blijvend hoge ammoniakuitstoot.”

Van Dort geldt internationaal als een kenner van boombewonende mossen en korstmossen. In 2017 publiceerde hij met twee co-auteurs het vuistdikke naslagwerk ”De vegetatie van Nederland deel 6. Mossen en korstmossengemeenschappen”. Ook enkele veldgidsen over mossen staan op zijn naam.

Vrouw

De zwerver voelt dat zijn jaren beginnen te tellen. Dit dwingt hem om zijn grote kennis over de natuur met anderen te delen. Middels boeken, lezingen en excursies.

Vorig jaar kwam hij op Kreta een leuke Duitse vrouw tegen, eveneens een natuurliefhebber. „Het klikte meteen, van beide kanten zelfs. Binnenkort trekt ze bij me in, in Wageningen. Ik ben gesteld op mijn vrijheid, was jarenlang een verstokte vrijgezel, maar aarzel nu geen moment dat ik met haar verder wil.”

Plotseling ritselen de bladeren in het bos. Een muis laat zich rustig bekijken, op nauwelijks een meter afstand. „De natuur blijft me verrassen. Elke dag buiten is spannend. Ik leid een fantastisch leven. Dagelijks de natuur in en daar je brood mee verdienen: wat wil je nog meer?”

serie

Markant

Deel 2 in een serie over mensen met een opvallende leefwijze. Volgende week vrijdag deel 3.