Voor de crisis waren in de grote Gereja Immanuel (Immanuelkerk) aan het Vrijheidsplein in Jakarta elke zondag zes protestantse diensten: drie in het Indonesisch en een in het Engels, een in het Koreaans en een in het Nederlands.

De Hollandse dienst in de voormalige koloniale Willemskerk kende vooral lokale kerkgangers: een bejaard echtpaar, wat oudere dames en een enkele heer, een verdwaalde Molukker, een overgebleven Indo en soms een Nederlandse toerist. Dit samenzijn is het enige wat overbleef van het Indisch Sion: de vele gereformeerde kerken die de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) ooit stichtte in Azië.

Josephine Schotanus-Sakiman (75) studeerde in Wageningen en leerde daar haar inmiddels overleden Nederlandse echtgenoot kennen. Zij is de bezielende kracht achter de Nederlandstalige diensten. „Het ging tot corona kwam allemaal zo goed en zo kwaad als het kon. Daarna werden kerkdiensten verboden. We misten het onderling contact enorm”, vertelt ze via de telefoon in het Nederlands vanuit Indonesië.

Een gemeentelid kwam op het idee om een WhatsAppgroep aan te maken. „Mensen sturen felicitaties en condoleances, video’s met geestelijke liederen, delen herinneringen aan kerken en dominees van vroeger of doen soms gewoon even een ochtendgroet of een goedenavond. Op zondag deel ik een link voor het volgen van online diensten in de Westerkerk in Amsterdam. Mijn zoon woont daar en ik ben er verschillende keren geweest. Zo horen we het prachtige orgel van de Wester in onze Indonesische huiskamer.”

De Immanuelkerk maakt deel uit van de Protestantse Kerken van West-Indonesië. De Indonesischtalige gemeente regelde tot de crisis ouderlingen voor de Nederlandstalige dienst en verzorgde ook de Schriftlezing en de collecte. De preekvoorziening was geborgd bij Schotanus. „Onze diensten draaiden op twee emeriti die het Nederlands uitstekend beheersen: ds. Hallie Jonathans en ds. Oeldert E. Ch.Wuwungan.”

Hoewel de maatregelen in Indonesië versoepelen, maakt de Hollandse dienst nog geen herstart. De Raad van de Protestantse Kerken in Indonesië heeft bepaald dat diensten alleen weer mogen plaatsvinden zonder kinderen en zestigplussers. „Tja, dan kunnen wij het wel vergeten”, verzucht Schotanus. „Gelukkig hadden we afgelopen zondag een onlinedienst vanuit onze eigen Immanuelkerk, die geleid werd door dominee Jonathans en te zien is op YouTube.”

Schotanus schetst geen rooskleurig toekomstbeeld van de gemeente. „Er overlijden steeds meer bezoekers en de predikanten die bij ons voorgaan, worden oud. De kerkorde bepaalt dat de Schriftlezing in een officiële kerkdienst alleen mag gebeuren door ouderlingen. Die hebben we zelf niet, die komen uit de Indonesische gemeente. Zij doen hun best, maar ze begrijpen het Nederlands echt niet meer. En ja: als ik de kar niet meer trek, dan stort het vast allemaal in…”