De identiteit van het protestantisme in het noorden van het Britse eiland wordt niet langer bepaald door de ”Old Knox principles”, die als intolerant en achterhaald worden beschouwd. Het succes van de Schotse natie is volgens moderne historici gelegen in de verbreiding van het gedachtegoed van de verlichting in de achttiende eeuw, die diepe sporen heeft getrokken in het volksleven en ook grote invloed heeft gehad op de Amerikaanse en de West-Europese beschaafde wereld.

De vereniging Scottish Reformation Society, die we ook Protestants Schotland kunnen noemen, naar de zustervereniging Protestants Nederland, heeft nog slechts een klein ledenbestand, maar de laatste jaren laten enkele plaatselijke afdelingen, zoals die in Stornoway en Inverness, van zich horen door het organiseren van lezingen en het uitgeven van lectuur. De predikant van de kleine Free Presbyterian Church in Aberdeen, dr. Douglas Somerset, heeft het secretariaat overgenomen en is daarbij actief met het uitgeven van kerkhistorische opstellen. Ieder jaar –tot nu toe tien keer– verschijnt een Historical Journal van ongeveer 250 pagina’s. Het wordt gedrukt bij de bekende uitgever van kleine oplagen, Lulu, die de opstellen voor rond de vijftien euro op de markt brengt.

De kerkhistorische bijdragen worden geschreven door een klein team, waarin de ”free presbyterians” Somerset, Middleton, Dickie en Vogan opvallen. Hun bijdragen hebben een wetenschappelijk niveau en de andere scribenten doen daar weinig voor onder. Het gaat om uiteenlopende thema’s, die door nauwgezet onderzoek tot stand zijn gekomen. De gebruikte bronnen worden in de noten volledig weergegeven.

Affiniteit

De onderwerpen zijn voor een deel biografisch. Enkele onbekende personen, zoals Jonathan Ranken Anderson (1803-1859), predikant van een vrije gemeente in Glasgow, worden uitvoerig belicht. Hoewel de affiniteit met het presbyteriaanse gedachtegoed goed merkbaar is, wordt gestreefd naar een eerlijk en evenwichtig beeld van de beschreven personen en gebeurtenissen.

In het laatste zes delen vinden we vervolgartikelen van Robert Dickie, emeritus huisarts uit Stornoway op het eiland Lewis, over de Schotse kerk in Rotterdam. Ook de bibliografie van gepubliceerde en niet gepubliceerde preken van Andrew Gray is de moeite waard.

Voor geïnteresseerden in de Schotse kerkhistorie bevatten deze opstellen nieuw feitenmateriaal.

Historical Journal vol. 10 2020, D. W. B. Somerset (red.); 256 blz.; £ 5,09