Pas na meer dan een week heeft ecoloog Leonie Tijsma (31) van Stichting Floristisch Onderzoek Nederland (Floron) tijd om terug te bellen. Op 21 april luidde de stichting in een natuurbericht de noodklok over het inzaaien van bloemen in bermen, dijken, akkerranden en natuurgebieden. Dat zou het einde betekenen van veel inheemse wilde planten en bijbehorende insecten. Het bericht riep een storm aan vragen op die Tijsma allemaal moest beantwoorden.

Want inzaaien is populair. Sinds de alarmerende berichten over de dramatische afname van insecten wil iedereen een handje meehelpen om voor meer bloemen te zorgen. In de tuin, op braakliggend terrein, op gemeentegronden. Natuurmonumenten geeft een zakje bloemzaad als je meedoet met het Nationale Tuinonderzoek. De Vlinderstichting legt zogeheten idylles aan, vlindertuinen op ‘lege’ stukjes grond. De Bijenstichting en de Stichting Bijenvrienden organiseerden op 22 april de landelijke zaaidag.

Geen wonder dat het bericht van Floron een storm aan reacties opleverde. Denk je goed bezig te zijn door voor meer bloemen te zorgen, is het weer niet goed.

„Wat mensen in hun eigen tuin doen, moeten ze helemaal zelf weten”, reageert Tijsma. „Een tuin vol bloemen is altijd beter dan een tuin vol tegels. Het ging ons in het bericht vooral om het inzaaien op gemeenschappelijke gronden, zoals bermen en dijken. Daar zijn we niet zo blij mee, omdat er vaak bloemen gezaaid worden die er helemaal niet thuis horen. Ze kunnen de wilde planten verdringen die er juist wel thuishoren. Bovendien verdwijnen veel van die ingezaaide bloemen binnen één of twee jaar, omdat er aan de oorzaak van de achteruitgang van de inheemse bloemrijke flora niets verandert.”

Verschralen

Wat dan wel? „Verarm, verschraal die grond”, is de boodschap van Floron. „In Nederland zijn veel bodems verstoord door een overschot aan voedingsstoffen zoals stikstof en een voor planten ongunstig maaibeheer”, zegt Tijsma. „„Planten die van veel voeding houden, zoals grassen, floreren daardoor en verdringen veel bloemrijke kruiden die op voedselarmere bodem het best gedijen. Als de stikstofuitstoot omlaaggaat en we voeren het maaisel af, wordt de voedselrijkdom van de bodem langzaam maar zeker verminderd en krijgen inheemse, wilde planten weer een kans. Inzaaien is dan niet nodig.”

Dat ecologisch maaien is in opkomst. De rijksoverheid en provincies stimuleren het door middel van subsidies en passen het zelf ook toe bij bermen langs snelwegen en provinciale wegen. Ook waterschappen en steeds meer gemeentes experimenteren ermee.

Woordvoerder Brechtje Bakker van de gemeente Barneveld: „Als gemeente vinden we een gezonde biodiversiteit heel belangrijk. Ook om overlast van bepaalde soorten tegen te gaan, zoals de eikenprocessierups. Zo zijn we nu gestart met het aanpassen van ons maaibeleid. Helaas hebben we nog geen machines die optimaal functioneren voor het behoud van kruiden en het stimuleren van kruidengroei, maar hier wordt wel aan gewerkt.”

Leonie Tijsma van Floron benadrukt dat burgers hierin ook een rol kunnen spelen. „Informeer bij je gemeente of ecologisch maaien toegepast kan worden.” Als voorbeeld noemt ze de natuurgroep Gestel, die het onderwerp heeft aangekaart bij de gemeente Sint-Michielsgestel en zelf meehelpt om dit in te voeren.

Drijvende kracht achter dit initiatief is Sebastiaan Bakker uit Sint-Michielsgestel. „Als natuurgroep proberen we de biodiversiteit binnen de gemeente te verbeteren. We overleggen regelmatig met de gemeente en die staat over het algemeen open voor onze plannen. Zo ook voor ons idee om ecologisch maaibeheer toe te gaan passen.”

Bijna alle bermen binnen de gemeente Sint-Michielsgestel worden nu geklepeld. Bakker: „Een snel ronddraaiend mes maakt alles kapot. Het maaisel blijft liggen. Het lijkt de goedkoopste manier van bermbeheer. Omschakelen naar ecologisch maaien kost nu tijdelijk wat meer geld omdat er meer handelingen nodig zijn.

Eerst maaien, dan het maaisel even laten liggen zodat de zaden in de grond kunnen wegzakken en de insecten de kans krijgen om te vluchten, en dan het spul afvoeren om de bodem te verschralen. Op de lange termijn is de methode goedkoper dan klepelen, omdat je minder vaak hoeft te maaien.”

Proef

De natuurgroep is woensdag 6 mei begonnen met een planteninventarisatie in bermen tussen ’s-Hertogenbosch en Sint-Michielsgestel. „In samenspraak met de gemeente begint er hier een proef met ecologisch maaibeheer. We doen eerst een nulmeting met een methode van Floron om te kijken welke planten er nu staan. Na de start van het ecologisch maaien blijven we bijhouden welke planten er groeien. Die gegevens gaan weer naar de gemeente. Doel is uiteindelijk om met kruidenrijkere bermen een natuurverbinding te krijgen tussen de stad en natuurgebieden in de omgeving. Dat ziet er esthetisch mooier uit dan die kale bermen en het is beter voor de biodiversiteit.”