Als je vanaf het drukke stadsplein de Sint-Joriskerk binnenkomt, onderga je direct al de geschiedenis. Machtig rijzen de dikke pilaren omhoog, rij na rij. Links staat een hoge muur, die is van de toren die aan drie kanten in het kerkgebouw ingebouwd is. Het onderste gedeelte ervan is het oudste element van de kerk.

„Hier is de geschiedenis van de stad Amersfoort begonnen”, vertelt Jaap van der Steeg. „Op deze plek stond in de elfde eeuw het eerste lokale bestuurscentrum, waaromheen later de huizen gebouwd werden.”

Wandeling

Onlangs verscheen het boek ”Amersfoortse Sint-Joriskerk. Van de middeleeuwen naar morgen”. Van der Steeg leverde de tekst aan, Dick Westerveld maakte de foto’s en Marja Brak zorgde voor de redactie.

Met het boek in de hand kun je een wandeling door de kerk maken. Te beginnen bij de toren, die romaanse elementen heeft. In de dertiende eeuw werd de kerk vergroot en ontstond er een kruiskerk. Vanaf het midden van de vijftiende eeuw werd het gebouw opnieuw uitgebreid. In 1534 was de hallenkerk, zoals die er nog steeds staat, klaar. Van 1962 tot 1967 heeft de Joriskerk een uitgebreide restauratie ondergaan.

Terug naar de toren. Aan het gepleisterde metselwerk van de zuid- en westkant ervan is te zien dat dit ooit buitenmuren waren. De oostkant heeft een meer vlakke en gepleisterde afwerking. Vermoedelijk is deze zijde van de toren vroeger voor een groot deel een stuk binnenkant geweest van de vroegere kerkruimte.

Dikke pilaren

In de kerk zijn de verschillende verbouwingen nog zichtbaar. Van der Steeg wijst naar de dikke gestuukte pilaren. Ze verschillen duidelijk van de slankere pilaren iets verderop in de kerk. De brede dateren uit de periode dat het bedehuis een kruiskerk was. De andere zijn uit de tijd dat de kerk vergroot was tot hallenkerk. Je kunt de verschillen ook zien aan de hoogte van de gewelven.

In het koor wijst de gids op het doxaal, een natuurstenen afscheiding tussen de kerkruimte en het koor, met bijzonder fraai beeldhouwwerk. „Het doxaal is de trots van de kerk”, zegt Van der Steeg. „Het is een van de weinige middeleeuwse doxalen die in Nederlandse kerken bewaard zijn gebleven. Een doxaal van deze omvang kom je elders in Nederland niet meer tegen.”

Tot de grote restauratie van de Joriskerk in de jaren zestig van de vorige eeuw stond het Naberorgel bovenop het doxaal. Het uit 1845 daterende instrument is daarna overgeplaatst naar de andere kant van de kerkruimte. „Het is een van de twee drieklaviers instrumenten die orgelbouwer C. F. A. Naber uit Deventer heeft gebouwd. Het andere stond in de Grote Kerk in Apeldoorn, maar dat is door brand verloren gegaan.”

Verkondiging

Middenin de kerk staan de banken, met groene kussens, allemaal gericht op de kansel. „Het is een voorrecht dat we zo’n mooie kerk hebben”, zegt Van der Steeg, „maar het gaat om de verkondiging van het Woord van God en die mag elke zondag plaatsvinden, hier midden in de stad Amersfoort.”

joriskerkamersfoort.nl

Stijgend aantal kerkgangers

De Sint-Joriskerk is in gebruik bij de hervormde wijkgemeente Sint-Joriskerk, een gemeente met een Gereformeerde Bondssignatuur die deel uitmaakt van de protestantse gemeente Amersfoort. Elke zondag zijn er twee diensten, met ’s morgens circa 400 kerkgangers en ’s avonds 250. Predikant is ds. W. J. Dekker.

Doordat zich de laatste jaren vanuit het westen nogal wat jonge gezinnen in Amersfoort vestigen, stijgt het aantal kerkgangers in de Sint-Joriskerk langzaam. In de zomer is de kerk ook op zondagmiddag open, een initiatief van de Raad van Kerken Amersfoort. In het koor is dan tweemaal een muzikaal-meditatief moment.

Door intensieve verhuur is de exploitatie de laatste twee jaar sluitend.