De Covid-19-pandemie zet de gezondheidszorg wereldwijd zwaar onder druk. Miljoenen mensen in landen met de meest geavanceerde economieën zitten in een of andere vorm van quarantaine. We weten dat de coronacrisis een hoge tol eist en dat de massale pogingen die gedaan worden om het tij te keren veel economische schade met zich meebrengen.

Om het risico op een nog hogere tol (voedseltekorten voor miljoenen mensen, zelfs in welvarende landen) te beperken, moet de wereld actie ondernemen om onderbrekingen in de toeleveringsketens zoveel mogelijk te voorkomen. Een wereldwijd gecoördineerd antwoord is nodig om te voorkomen dat de huidige gezondheidscrisis een voedselcrisis uitlokt: een situatie waarin mensen geen eten kunnen bemachtigen of niet kunnen betalen.

Tot nu toe ging Covid-19 niet gepaard met spanningen over de voedselzekerheid, ondanks anekdotische voorbeelden van supermarkten die werden belaagd door hamsteraars. Maar hoewel er geen reden is voor paniek (er is genoeg voedsel voor iedereen) is er wel een uitdaging: er bestaat een groot risico dat het voedsel niet op alle plaatsen terechtkomt waar het nodig is.

De uitbraak van het coronavirus, met als gevolg gedeeltelijke of volledige lockdowns, heeft logistieke knelpunten veroorzaakt in de lange ketens van onze moderne, wereldwijde economie.

Een beperkte bewegingsvrijheid en terughoudendheid bij werknemers kunnen boeren en voedselverwerkers hinderen bij de verbouw en verwerking van voedsel. Een tekort aan meststoffen, medicijnen voor dieren en andere zaken kunnen ook impact hebben op de landbouwproductie.

Verse producten

De sluiting van restaurants en het minder vaak boodschappen doen, leiden tot een kleinere vraag naar verse producten en visproducten. Dat heeft gevolgen voor producenten en toeleveranciers (vooral kleine boeren), maar wordt ook langdurig merkbaar onder de bevolking, die steeds vaker in steden woont, van Manhattan tot Manilla.

Onzekerheid over de beschikbaarheid van voedsel kan beleidsmakers ertoe aanzetten om handelsbeperkingen in te voeren, om zo de nationale voedselvoorziening veilig te stellen.

Op grond van de ervaringen tijdens de wereldwijde voedselprijzencrisis in 2007 en 2008 weten we dat dergelijke handelsmaatregelen de situatie alleen maar kunnen verslechteren. Als exporterende landen exportbeperkingen instellen, om meer voedsel in eigen land op voorraad te hebben, kan dat leiden tot ernstige ontwrichting van de wereldvoedselmarkt, met als gevolg stijgende prijzen en prijsschommelingen.

In 2007 en 2008 bleken dit soort maatregelen extreem schadelijk, vooral voor arme landen met te weinig voedsel en voor de pogingen van humanitaire organisaties om voorraden veilig te stellen voor behoeftigen en kwetsbaren.

We moeten allemaal leren van ons recente verleden en diezelfde fout niet nog een keer maken. Beleidsmakers moeten ervoor waken niet opnieuw de voorwaarden voor voedselleveranties aan te scherpen.

Humanitaire ramp

Hoewel ieder land zijn eigen uitdagingen heeft, is samenwerking tussen regeringen en alle andere betrokken sectoren en partijen zeer belangrijk. We moeten samen garanderen dat voedselmarkten goed blijven functioneren en dat actuele informatie over prijzen, productie, consumptie en voorraden beschikbaar is voor iedereen. Op die manier verminderen we de onzekerheid en is het voor producenten, consumenten, handelaren en verwerkers mogelijk om de juiste beslissingen te nemen en onnodig paniekgedrag op de wereldwijde voedselmarkten te voorkomen.

De gevolgen van de Covid-19-pandemie voor de gezondheidssituatie in de armste landen zijn nog onduidelijk. Maar we kunnen met zekerheid zeggen dat een voedselcrisis als gevolg van slecht beleid een humanitaire ramp zal zijn. Een ramp die we gezamenlijk kunnen voorkomen.

Momenteel hebben 113 miljoen mensen acute honger. In Afrika ten zuiden van de Sahara is een kwart van de bevolking ondervoed. Elke ontwrichting van de voedseltoeleveringsketens zal het menselijk lijden verergeren en het wereldwijd verminderen van honger tot een nog grotere uitdaging maken. We moeten alles doen wat in onze macht ligt om dat niet te laten gebeuren.

De auteur is directeur van de VN-Voedsel- en Landbouworganisatie (FAO). Bron: IPS