De imposante toren van de kerk in Monster kan niemand ontgaan. De Westlanders weten er alles van. „Het waait hier altijd rond die toren”, zegt kerkrentmeester Theo Vrij van de hervormde dorpskerk in Monster. „En een gebouw dat zo dicht bij de kust staat, heeft niet alleen met veel wind, maar ook met veel zout te maken. Dat zout is funest voor de structuur van de stenen en het voegwerk. Om de twintig jaar is er groot onderhoud aan de toren nodig.”

Hoewel de toren sinds 1798 eigendom is van de burgerlijke gemeente Westland, is bij onderhoudswerkzaamheden ook altijd de kerkelijke gemeente van Monster betrokken. „Tenslotte staat de toren vast aan de kerk”, zegt de kerkrentmeester. Kerk en toren domineren sinds mensenheugenis het centrum van Monster.

Kerk en torenbrand

Ongeveer in het jaar 1100 is er in Monster voor het eerst sprake van een kerk. Vijftig jaar later verrijst er een kleine tufstenen toren. In 1443 wordt de toren gesloopt om plaats te maken voor een nieuwe. De bouwtrant ervan verraadt zijn Zeeuwse afkomst. Eenzelfde bouwwerk is te bewonderen in onder meer ’s-Heer Arendskerke. „Waarschijnlijk is een Zeeuwse bouwmeester de ontwerper ervan geweest, omdat de kerk van ’s-Heer Arendskerke, evenals die van Monster, onder de Abdij van Middelburg ressorteerde”, aldus historicus Theo van Straalen.

Het eerste herstel van de Monsterse toren vond plaats in 1616/1617. Diverse opknapbeurten volgden in de eeuwen daarna. Op 13 juli 1901 werden kerk en toren bij loodgieterswerkzaamheden aan het dak getroffen door een grote brand. De kerk brandde bijna volledig uit, waarbij ook het orgel van de Gebroeders Van Dam uit 1827 verloren ging. Van de toren bleven alleen de muren staan.

Vandalisme

De kerk werd na de brand herbouwd en in 1902 weer in gebruik genomen. Twee jaar later kreeg de kerk een nieuw orgel van L. van Dam & Zonen. De toren is gerestaureerd in de jaren 1906 en 1907.

Tijdens het onderhoud van de toren in 2009 viel het torenuurwerk ten prooi aan vandalisme. Jongeren waren met kratten bier via de steigers naar boven geklommen. Daar deden ze zich tegoed aan de alcohol. Vervolgens verbogen ze de wijzers van de klok.

Vorig jaar was de toren weer toe aan restauratie. „Er zaten stenen los en delen van het voegwerk waren slecht”, zegt kerkrentmeester Vrij. In april ging de toren in de steigers. Toen in juni delen van de steigers door de wind losraakten, zette de brandweer de omgeving af. Eind oktober was de restauratie voltooid en konden de steigers worden opgeruimd.

De kerkrentmeester, in het dagelijks leven aannemer, vindt het jammer dat niet meer delen van de toren bij de restauratie konden worden meegenomen. Hij had graag gezien dat ook de galmgaten gerestaureerd waren, maar het restauratiebudget was daarvoor niet toereikend. „De houten borden van de galmgaten zijn gebrekkig. Ze zijn belegd met leitjes. Als die loslaten en naar beneden komen, fungeren ze als scheermesjes. Gevaarlijk dus.”

Dat de nieuw ingemetselde stenen in kleur verschillen van de oude valt wel op. Volgens Theo Vrij was dat niet te voorkomen. „Er is een serie nieuwe stenen gebakken die goed bestand zijn tegen regen en wind. Er is dus iets duurzaams bedacht, waarin zelfs TNO een rol heeft gehad.”

Als een baken voor zeevarenden

Eeuwenlang was de toren van Monster een vertrouwd oriëntatiepunt voor zeevarenden die de kustlijn in zicht kregen. Dat de restauratie van de toren in 1662 onder meer door de admiraliteit van Rotterdam werd gesubsidieerd, duidt op het belang van de toren voor de scheepvaart. Schippers en stuurlieden, „wonende op den dorpe van de Heijde” (Ter Heijde), dienden in 1734 een verzoek in bij het gemeentebestuur van Monster. Ze wilden dat de toren niet zou worden afgebroken, maar behouden zou blijven als een baken bij het binnenlopen van de Maas vanuit zee. Als de toren er niet meer zou zijn, zouden alle zeekaarten opnieuw gemaakt moeten worden, aldus de schippers. De toren bleef behouden. Tot op vandaag.