Apeldoorn had de primeur. Een ruime raadsmeerderheid in de Gelderse gemeente nam half oktober een motie aan voor een algeheel afsteekverbod voor particulieren. Met ingang van de jaarwisseling 2020/2021 wil Apeldoorn het verbod invoeren. Het is onzeker of dat gaat lukken.

De Raad van State liet zich kritisch uit over een gemeentelijk vuurwerkverbod en betwijfelt of dit juridisch houdbaar is. Het kabinet is daarvan wel overtuigd, liet het vorige week weten. Wel moet Apeldoorn dat besluit goed onderbouwen.

Uit gesprekken die het Reformatorisch Dagblad voerde met diverse woordvoerders van ChristenUnie- en SGP-fracties, bleek dat een aantal van hen de ontwikkelingen in Apeldoorn met belangstelling volgt. Het inspireerde de Barneveldse SGP om ook voor een verbod te pleiten. Inmiddels lijkt Krimpenerwaard Apeldoorn voorbijgestreefd te zijn. De SGP en D66 aldaar kregen enkele weken geleden een meerderheid in de raad achter hun voorstel Krimpenerwaard uit te roepen tot vuurwerkvrije gemeente. Over drie jaar moet het zover zijn. Het verschil tussen beide gemeenten is dat de Apeldoorn wel ruimte wil laten voor professionals die vuurwerk afsteken, maar Krimpenerwaard niet.

De tijd zal leren wie wie gaat voorbijstreven. Want zowel in Apeldoorn als Krimpenerwaard is het laatste woord over vuurwerk nog niet gesproken. Ondertussen moet niet uitgesloten worden dat andere raden in het land beide gemeenten naar de kroon willen steken.

Vuurwerkvrij op oudjaar 2022

„Laten we ons door Apeldoorn inhalen?” vroeg de SGP-fractie in Krimpenerwaard zich af. Voorman Jan Willem van der Ham is blij met de motie die onlangs in de raad werd aangenomen en die de aanzet vormt om vuurwerk tijdens de jaarwisseling van 2022-2023 te verbieden. „Zo’n drie jaar terug zijn, op aandringen van de SGP, moties ingediend om vuurwerk in te dammen. Die zorgden ervoor dat de gemeente vuurwerkvrije zones rond bijvoorbeeld verpleeghuizen kreeg.”

Afgelopen jaar diende de SGP-fractie opnieuw een –nadien aangenomen– motie in. „Daarin riepen we het college op om te streven naar een afname van de hoeveelheid afgestoken vuurwerk. Door die motie probeerden we vooral de aandacht voor het onderwerp vast te houden.”

Bij de afgelopen begrotingsbehandeling was de SGP al van plan om het college aan die motie te herinneren. „We wilden opnieuw voorstellen om als gemeente consumentenvuurwerkvrij te worden. En ook die motie is aangenomen.”

Met steun van de ChristenUnie. „Een vuurwerkvrije gemeente heeft onze voorkeur”, aldus fractievoorzitter Ton van Dorp. „Al moeten we aan de hele bevolking denken. Vuurwerk is een traditie en voor veel mensen zal een algeheel verbod best een dingetje wezen.” Van Dorp houdt de optie voor een georganiseerde vuurwerkshow daarom open.

Sfeerloos

Hoe reageren inwoners van de gemeente op de plannen? „Vuurwerk is onzin, wat draagt het bij?” vraagt Frans van Buren (81) uit Schoonhoven zich af. „Er zijn veel gezelligere manieren om de jaarwisseling te vieren, zoals met een biertje.” Van Buren vindt dat vuurwerk uit de hand gelopen is. „Die rotjes zijn niet erg, maar tegenwoordig lijkt het alsof er een oorlog moet worden gewonnen.”

Zonder vuurwerk zou oud en nieuw sfeerloos zijn, meent Lisette de Groot (27). „Vooral het siervuurwerk hoort nu eenmaal bij de overgang naar het nieuwe jaar. Als ik de gemeente was, zou ik vooral inzetten op drankcontroles. Want met alcohol gaat het vaak mis in de oudjaarsnacht.”

Ook Jenny van Zwienen vindt het dreigende verbod maar niks. „Vuurwerk hoort erbij, dat is traditie”, licht de 51-jarige verzorgende toe. „Al hoef ik die harde knallen niet, siervuurwerk is prachtig om te zien.”

„Handhaving onmogelijk”

Voor de gemeente Neder-Betuwe is de handhaving op vuurwerk rond de jaarwisseling lastig te organiseren. Met de zes dorpen en een reeks gehuchten die de gemeente rijk is, kan er op geen enkel moment op elke plek toezicht zijn, laat staan handhaving.

Vuurwerkvrije zones zijn in Neder-Betuwe daarom nog niet aan de orde. Op papier gebeurt er niet veel in de gemeente. „We hebben geen behoefte om formele vragen te stellen of een discussie te beginnen”, zegt Dik Waasdorp, fractievoorzitter van de lokale SGP. „Als grootste fractie hebben we hier via informele weg natuurlijk wel gesprekken over met de burgemeester. Maar hij wil niet de verantwoordelijkheid voor vuurwerkvrije zones wanneer die niet te handhaven zijn.” Zelf denkt Waasdorp dat landelijk beleid het zinvolst is. „Niemand zit op versnippering te wachten.”

Toch is de wil om vuurwerk aan te pakken er wel. „We zouden bijvoorbeeld graag knalvuurwerk en pijlen verbieden”, vindt Kees van Hattum, fractievoorzitter van de plaatselijke ChristenUnie. Toch wil ook deze fractie, net als de SGP, wachten tot er een landelijke verbod op vuurwerk komt.

Houd burgemeester Jan Kottelenberg nu bewust de boot af? „Ik houd er niet van om vuurwerk te verbieden, terwijl er van alles in de oudejaarsnacht kan gebeuren en ik mijn eigen verbod niet kan handhaven. Punt is dat mensen bij een verbod ook verwachten dat er wordt gehandhaafd”, argumenteert de burgervader.

Op dit moment heeft de burgemeester al zijn mensen nodig om op excessen te reageren, zoals het vuurwerkgeweld bij een basisschool in Dodewaard. Daar sneuvelden afgelopen jaarwisseling de ramen van het gebouw en de grasmat voor de school bleef daags na het vuurwerk verbrand achter.

„Daarnaast heb ik geen aanvragen voor vuurwerkvrije zones ontvangen”, vult Kottelenberg aan. „Als die er komen, wil ik best zones instellen. Maar dan zullen bewoners zelf in hun buurt moeten handhaven.”

Toch zit er voor de gemeente Neder-Betuwe schot in de zaak. De gemeente stelde dit jaar twee boa’s aan. Deze handhavers worden in de aanloop naar de jaarwisseling ingezet om de gemeente veilig te houden. Voor SGP’er Waasdorp reden om in het komende jaar mogelijk toch vuurwerkvrije zones voor te stellen in de gemeenteraad.

Scepsis over vrijwilligheid

Verandering moet vanuit mensen zelf komen, vindt Harm-Jan Polinder, fractievoorzitter van de SGP in Nunspeet. „Een gemeentelijk vuurwerkverbod –zonder dat dit ook landelijk het geval is– lijkt ons dan ook geen goed idee.” Ingrid Slaa, fractievoorzitter van de plaatselijke ChristenUnie, beaamt dit. „Mensen moeten zelf de keuze kunnen maken om wel of geen vuurwerk af te steken.”

De Veluwse gemeente wil haar inwoners wel stimuleren en motiveren vuurwerkgebruik in te perken, stelt Polinder. Op 1 september 2018 aanvaardde de raad een motie van de SGP om het gebruik van vuurwerk te ontmoedigen. Daaruit vloeide de notitie ”ontmoedigen vuurwerkgebruik in de gemeente Nunspeet” voort.

Op 24 september 2019 zette de raad zijn handtekening onder dit document; bewoners mogen dit jaar voor het eerst hun straat of wijk uitroepen tot een vuurwerkvrije zone. Voorwaarde is wel dat alle bewoners van de desbetreffende straat of wijk achter het voorstel staan. De gemeente levert per zone maximaal vier borden om voorbijgangers op de zone te attenderen en bewoners kunnen posters ophalen met de tekst „Dit is een vuurwerkvrije zone. Hier geen vuurwerk afsteken”, ophalen. De gemeente zet geen extra agenten of boa’s in; bewoners moeten elkaar op de gemaakte afspraak aanspreken. Na de jaarwisseling wil de raad de ervaringen met de bewoners van de vrijwillige vuurwerkzone evalueren.

Maar gaan burgers daadwerkelijk een voorstel voor een vuurwerkvrije zone indienen? Het winkelend publiek in het Nunspeetse centrum is het in ieder geval niet van plan. „Ik vind het sympathiek van de gemeente dat ze vuurwerkoverlast wil aanpakken, maar er is geen straat of wijk in Nunspeet waarvan alle bewoners een voorstel voor een vuurwerkvrije zone zouden steunen”, meent een dertiger. Hoewel de Nunspeetse het fijn zou vinden als haar straat vuurwerkvrij zou worden, gaat ze zelf geen voorstel indienen. „Mijn buren zouden er sowieso al niet voor zijn, dus dan is het al niet mogelijk de 100 procent te halen.”

Ook vijftiger Harmke verwacht niet dat de gemeente voorstellen van burgers zal krijgen. „Sowieso vind ik het idee grote onzin. Gun de jeugd toch een pleziertje. Laat ze lekker vuurwerk afsteken.” De Nunspeetse verwacht dat het plan „geen enkele kans” van slagen heeft. „Veel te vrijblijvend, dit gaat echt niet werken.”

„Draagvlak ontbreekt nog”

De fractie van de ChristenUnie in de gemeente Ede was in 2018 een van de kartrekkers van een motie om de schade van vuurwerk –die dat jaar opliep tot 15.000 euro– terug te dringen. De motie werd met een minimale meerderheid van stemmen aangenomen. De raad riep het college van Ede op om het centraal afsteken van vuurwerk te stimuleren. Verder vroegen de indieners, waaronder ook de SGP, om een onderzoek te doen naar het draagvlak voor een vuurwerkverbod onder inwoners van de gemeente Ede.

Het onderzoek kwam er: slechts het burgerpanel werd geraadpleegd. Dat panel is volgens burgemeester René Verhulst niet representatief. Toch verwacht de burgervader bij nieuw onderzoek geen andere uitkomsten. De helft van het burgerpanel bleek voor een vuurwerkverbod te zijn. Een derde van de burgers zou een verbod laken.

„Onbevredigend”, reageert Niek van den Brink van de ChristenUnie Ede op het feit dat er nu niets met het onderzoek wordt gedaan. „Maar tegelijk doe je hier niet veel aan. Ik verwacht namelijk niet dat een raadsvoorstel voor een vuurwerkverbod op een meerderheid in de raad kan rekenen. Voor sommige partijen kon het onderzoek geen kwaad, maar om daadwerkelijk een verbod door te voeren, is vers twee. Ook de burgemeester kan dit niet op eigen houtje invoeren.”

Op dit moment overweegt de ChristenUnie voor te stellen slechts op bepaalde plekken vuurwerk toe te staan. „Maar de burgemeester is bang dat het op die plekken te druk zal worden en dat de veiligheid daardoor in het gedrang komt.”

De motie is goed uitgevoerd, vindt de Edese SGP-fractievoorzitter Nico van der Poel, hoewel het onderzoek niet representatief is. „We zien een trend, namelijk dat er steeds meer draagvlak is voor vuurwerkevenementen en een totaalverbod.” Volgens hem bevindt het debat over vuurwerk zich nu op een „kantelpunt.”

Hoewel de SGP’er voorstander is van een totaalverbod, denkt hij dat dit vooralsnog niet te handhaven is. „Momenteel zijn er te weinig middelen om een vuurwerkverbod te regelen. We wachten eerst af hoe het verbod in bijvoorbeeld Apeldoorn het gaat doen.” Ook in die gemeente werd een dergelijke motie in eerste instantie terzijde gelegd, maar inmiddels is een verbod in de maak.

serie Vuurwerk

Dit artikel is de eerste aflevering van een vijfdelige serie over vuurwerk. Deel 2 op maandag 2 december.