Waarom zijn de boeren boos?

Ze hebben het idee dat zij alleen de schuld krijgen van de achteruitgang van de natuur. Maar de voor de natuur schadelijke stoffen als stikstof komen uit allerlei bronnen: veestallen, industrie, wegverkeer, (woning)bouw, vliegverkeer, scheepvaart en ga zo maar door.

De boeren vinden dat zij te veel voor de oplossing van het stikstofprobleem moeten zorgen. Andere sectoren worden in hun ogen wel geholpen om het probleem op te lossen, en zij niet. Dat vinden de boeren niet eerlijk.

Toen D66-Kamerlid Tjeerd de Groot in september voorstelde om de veestapel in Nederland te halveren, sloeg de vlam in de pan.

Waarom kwam De Groot met dat heftige plan?

Dat was naar aanleiding van een uitspraak van de Raad van State eind mei. De hoogste bestuursrechter oordeelde dat er in Nederland veel te veel stikstof in de natuur neerslaat. Het meeste van die stikstof komt volgens modelberekeningen van het RIVM uit de veeteelt, vandaar het plan om daar in te snijden.

Wat is dat eigenlijk: stikstof?

Het is een gas dat gewoon in de lucht zit. Dat is geen probleem. Stikstof kan echter bepaalde chemische verbindingen aangaan en dan wel schade veroorzaken: het wordt dan ammoniak en stikstofoxide.

Ammoniak komt vooral vrij uit mest van dieren zoals koeien en varkens. Stikstofoxiden zitten in uitlaatgassen van het verkeer (met name van dieselauto’s) en de rook die uit de schoorstenen van de industrie komt.

Waarom is die stikstof een probleem?

Nederland heeft 167 natuurgebieden aangewezen als Natura 2000-gebied. Dat betekent dat zeldzame planten zoals orchideeën er goed beschermd moeten worden. Een orchidee groeit alleen op voedselarme, onvruchtbare grond. Stikstof is een meststof die ervoor zorgt dat die arme grond juist vruchtbaar wordt. Grassen en berken overwoekeren dan de zeldzame planten. De Raad van State heeft nu gezegd dat de Nederlandse overheid daar wat aan moet doen.

Wat gaat de overheid aan dat probleem doen?

Vooral en eerst in de buurt van de Natura-2000 gebieden neemt de overheid maatregelen. De snelheid op snelwegen –bijvoorbeeld in de buurt van de Veluwe– gaat omlaag naar 100 kilometer per uur. Dat zorgt voor minder uitlaatgassen.

Agrariërs met een boerderij waar veel stikstof vandaan komt, moeten de uitstoot verminderen. Bijvoorbeeld door het installeren van luchtwassers. Die halen ammoniak uit de lucht die uit de stallen komt. Boeren die zulke dure maatregelen niet zien zitten, krijgen een zak met geld als ze stoppen met hun boerderij.

Waarom doen ook bouwvakkers mee met de protesten?

Omdat in de bouw ook veel projecten stilliggen door de stikstofcrisis. Provincies verlenen, zolang er geen oplossing is bedacht, geen vergunningen meer omdat bijvoorbeeld bij het transport van bouwmaterialen ook stikstof vrijkomt.

Hoe nu verder?

Het kabinet gaf op 4 oktober aan hoe zij de problematiek in eerste instantie wil aanpakken. Omdat de provincies over vergunningverlening gaan, kwamen die op 8 oktober met een meer gedetailleerde uitwerking.

De veehouderij wordt daarin nog harder aangepakt dan het kabinet wil. Daarom kwamen de boeren maandag in opstand. Vier provincies hebben hun plannen onder druk van de acties opgeschort. Daardoor is een nieuwe impasse ontstaan. De provincies willen alsnog met de landbouworganisaties overleggen en gaan ook met het kabinet om tafel.

Wat gaat er woensdag gebeuren?

Dan is er weer een landelijk protest, net als op 1 oktober. Boeren uit heel Nederland rijden ’s morgens met hun trekkers over de snelweg naar Bilthoven, waar het RIVM is gevestigd. Zij vinden dat het instituut geen goede stikstofmetingen verricht. Rond het middaguur vertrekken de boeren naar Den Haag om daar verder te protesteren.