Oudewater is zich bewust van haar historie, vertelt burgemeester Pieter Verhoeve (SGP). Het nieuwe beeld –een roestvrijstalen muurplaat met imprint van Arminius– krijgt een plek aan het Arminiusplein. En elders in de stad staat het Arminiushuis. In dat geboortehuis van de theoloog is nu een restaurant gevestigd. „Bij de vorige eigenaar”, vertelt Verhoeve, „kon je kiezen tussen de ”uitsmijter Gomarus” of de ”schnitzel Arminius”.”

De theoloog Arminius had in Oudewater zijn wieg rond 1560. Lang woonde hij er niet; na het vroege overlijden van zijn vader vond hij onderdak in Utrecht. Op vijftienjarige leeftijd –toen net student in het Duitse Marburg– bereikten hem berichten van een door de Spanjaarden aangericht bloedbad in zijn geboortedorp, bekend geworden als de Oudewaterse moord. Toen Arminius terugkeerde, ontdekte hij dat ook zijn moeder en overige familie was omgekomen.

„Onder meer vanuit die ervaring concludeerde Arminius dat de mens verantwoordelijk moest zijn voor het kwaad en niet God. Zo kwam hij tot zijn ideeën over de vrije wil”, zegt Verhoeve. Zijn geboortestad volgde hem theologisch niet, vertelt de burgemeester. „Oudewater was tijdens de periode van de Synode van Dordrecht flink contraremonstrants. In de kerk waar Arminius waarschijnlijk eens gedoopt werd, staat nu –o ironie– de preekstoel uit de Grote Kerk van Dordrecht uit de tijd van de synode.”

De theoloog is „wat je ook van hem vindt, een van de beroemdste zonen van onze stad”, aldus Verhoeve. „We hebben daarom in het jaar van de herdenking van de Dordtse synode in Oudewater op verschillende manieren aandacht besteed aan Arminius.” Een werkgroep organiseerde diverse activiteiten, zoals een debatavond, lezing en congres. Daarbij komt nu ook de nieuwe muurplaat op het Arminiusplein.

Is het geen ingewikkeld huwelijk tussen een burgemeester van SGP-huize en de remonstrant Arminius?

„Met Arminius ben ik niet getrouwd; wel ben ik burgemeester voor iedereen. Vanuit mijn achtergrond weet ik welke spanningen leven rond dit thema. Zelf zat ik op school op ”de Gomarus”.

Tegelijk ben ik ook historicus. Van prof. A. Th. van Deursen leerde ik dat geschiedenis een vorm van naastenliefde is; je moet iedereen recht doen in de geschiedenis, ook de mensen in je verleden. Het is daarom gepast om aandacht te hebben voor de mens Arminius die in Oudewater opgroeide. Het intrigeert mij bijvoorbeeld wat de traumatische ervaringen in zijn jeugd met hem en de mensen om hem heen hebben gedaan en hoe die zijn theologie beïnvloedden. Het debat over de menselijke vrijheid is bovendien, ook vanuit de hersenwetenschap, onverminderd actueel en relevant.”