Ruim 25 jaar geleden kwam er een nieuw jochie op onze school, De Wegwijzer in Berkenwoude. Toen bestond sociale veiligheid nog niet, althans niet als begrip. Ik maakte een praatje met die jongen. Hij was blij dat hij naar een andere school ging. Ga je je vrienden dan niet missen?

Zijn antwoord was komisch, maar schokkend: „Mijn enige vriend was de prullenbak.” Hij bleek altijd voor in de klas gezet te worden. Misschien had hij iets waar we toen ook nog geen naam voor hadden, ADHD of zo. Grote vraag was: kunnen wij hem als school iets anders bieden dan de prullenbak?

Garagekinderen

Sociale veiligheid is veelomvattend. De overheid bemoeit zich er dan ook graag mee. De vraag is of dat niet uitloopt op bemoeizucht.

Wat speelt er in politiek Den Haag allemaal als het gaat om sociale veiligheid?

Vreemd genoeg zijn er enkele zaken die steeds opspelen, terwijl er ook zaken zijn die zouden moeten spelen, maar niet op de agenda komen.

Voor het onderwerp pesten en schelden is steeds aandacht. En natuurlijk ook (en terecht) voor salafistische scholen (Haga Lyceum). Verder krijgt de toegankelijkheid van het onderwijs aandacht, bijvoorbeeld rond de vraag of kinderen wel mee mogen met een schoolreisje als ouders dat niet kunnen betalen. Ook staan kindermisbruik en kinderporno op de agenda, evenals uiteraard een hot item: ”seksuele diversiteit”.

Er zijn ook zaken die structureel niet aan bod komen. Denk aan de gevolgen voor kinderen van scheidingen, verbroken relaties en diversiteit in gezinsvormen met meerdere ouders. Daar praten we niet over.

Of neem de zogenaamde ”sleutelkinderen”. Vroeger hoorde ik wel eens de term ”garagekinderen”. Dat waren kinderen die alleen een sleutel van de garage meekregen, zodat niets in huis kapot zou gaan. Daar hoor je niets over. Over sociale veiligheid gesproken.

Burgerschapswet

Een tweede, absoluut relevante vraag is: hebben bijzondere scholen ruimte om een eigen visie op sociale veiligheid en seksuele diversiteit te hebben? Bij het antwoord hierop is een aankomend wetsvoorstel rond burgerschap van belang. In de concepttekst staat:

„Het onderwijs bevordert actief burgerschap en sociale cohesie op doelgerichte en samenhangende wijze, waarbij het onderwijs zich in ieder geval herkenbaar richt op:

a. het bijbrengen van respect voor en kennis van de basiswaarden van de democratische rechtsstaat, zoals verankerd in de Grondwet, en de universeel geldende fundamentele rechten en vrijheden van de mens.”

Dat klinkt allemaal heel redelijk en vrij neutraal. De vraag is echter: welke basiswaarden worden bedoeld? De Bijbelse „uit het jaar 0” of de moderne van de 21e eeuw? En welke zijn dat dan, en hoelang houden ze stand?

De concepttekst vervolgt met:

„b. het ontwikkelen van de sociale en maatschappelijke competenties die de leerling in staat stellen deel uit te maken van en bij te dragen aan de Nederlandse democratische samenleving.”

Welke competenties zijn er eigenlijk nodig om deel te kunnen nemen aan de Nederlandse samenleving? Zijn dat competenties die ingebed zijn in of gereguleerd mogen worden uit het christelijk gedachtegoed?

In de concepttekst staat ook dit:

„3a. Het bevoegd gezag draagt zorg voor een cultuur waarin alle bij het aanbieden van onderwijs betrokken personen in hun uitingen handelen in overeenstemming met de waarden, bedoeld in het derde lid, onderdeel a, en creëert een omgeving waarin leerlingen worden gestimuleerd actief te oefenen met de omgang met deze waarden.”

Aha, daar zijn we weer terug bij de kernwaarden uit het eerste stukje. Hoe dient het bevoegd gezag hier vorm en inhoud aan te geven, samen met alle belanghebbenden?

Reünie

Terug naar Berkenwoude. Een paar jaren geleden werd ik uitgenodigd door een klas van mijn toenmalige school. Ze waren 25 jaar geleden van school gegaan. Het grootste deel van die oude klas kwam opdagen. Iedereen moest wat meenemen om aan de hand daarvan iets over zichzelf te vertellen.

Een oud-collega en vriend van me had niets meegenomen. Het belangrijkste wat hij te vertellen had, kon hij namelijk niet laten zien: hij was christen. Daar vertelde hij wat over. Daardoor brak er iets open: allemaal interessante, maar ook indrukwekkende verhalen kwamen boven. Een boom van een kerel maakte ons helemaal stil: hij vertelde dat deze school de enige plek was geweest waar hij zichzelf kon zijn en geaccepteerd werd zoals hij was.

Dat is sociale veiligheid: jezelf kunnen zijn en geaccepteerd worden.

Ideologie

Wat is de grens van sociale veiligheid? De intolerante tolerantie van de door de autonome mens bedachte vrijheid. Oftewel: de autonome mens, die de teugels van zijn eigen leven in eigen hand heeft genomen, wil geen enkele beperking, is op zoek naar absolute vrijheid. Maar die autonome mens heeft niet in de gaten dat die pure autonomie naar pure eenzaamheid leidt. En dat afgedwongen vrijheid voor de één op beperking van de vrijheid van de ánder uitloopt.

Tijdens het debat over de Nashvilleverklaring vroeg D66-Kamerlid Bergkamp aan SGP-fractieleider Van der Staaij wat hij ervan zou vinden als men wel zou dulden dat hij christen is, als hij het maar niet liet merken. Ze had blijkbaar niet in de gaten dat ze dat nu juist precies aan het doen was. Van der Staaij mag thuis nog wel iets vinden, maar publiekelijk mag hij geen afwijkende mening hebben over genderneutraliteit.

Of neem een debat in de Eerste Kamer over het invoegen van genderdiversiteit in de Algemene wet gelijke behandeling. Er werd scherp gereageerd toen ik de sterke aandacht voor gender als een ideologie aanduidde. Dat werd niet gepikt, totdat ik gewoon aangaf wat er op Wikipedia staat over ideologie: een ideologie is een geheel van ideeën over de mens, menselijke relaties en de inrichting van de maatschappij, dat leeft binnen een maatschappelijke groep, met name een politieke partij, een denkstroming of een sociale klasse.

We worden overspoeld door een ideologie die vleugels heeft gekregen. Dat gaan we merken. Vreemd is dat niet. We zijn al gewaarschuwd rond het jaar 0. Toen zei de Messias tegen Zijn discipelen: „In de wereld zult gij verdrukking hebben.” Daar stopte Zijn boodschap echter niet: „Hebt goede moed, Ik heb de wereld overwonnen.” Vanuit de ontspannen houding die deze woorden aanreiken, mogen we werken aan sociale veiligheid op school.

De auteur is voorzitter van de Raad van Bestuur van de RMU en senator voor de SGP. Dit artikel is gebaseerd op de lezing die hij op 5 juni hield op het VGS-symposium Kerk & School in Hardinxveld-Giessendam.