Hoewel er met smart op de publicatie van het al zo lang uitstaande plan wordt gewacht, neemt de regering-Trump, met zijn Midden-Oostenexperts Jason Greenblatt en schoonzoon Jared Kushner, de tijd om in alle rust een, zo zegt men, vernieuwend en evenwichtig plan voor te bereiden. Na talloze pogingen om de regio er zelf uit te laten komen, heeft het het Witte Huis goed gedacht om zelf met een ”pakketdeal” te komen. Naar het lijkt, zijn er slechts twee keuzes: ”take it or leave it” (aannemen of verwerpen).

Tot dusver zijn er van het plan alleen enige aanwijzingen over het gebruik van technologisch geavanceerde middelen naar buiten gekomen. Mogelijk betreft dat het scannen van handelsstromen en het versoepelen van het verkeer bij de checkpoints op de Westelijke Jordaanoever. Ook kwam er iets naar buiten over een aparte, directe toegang van de Westoever naar de al Aqsamoskee in Jeruzalem.

Ten slotte waren er twee weken geleden nog de berichten, weliswaar in de bekritiseerde biografie van de familie Kushner, over gesprekken met Arabische leiders. Zij hadden als doel het uitwisselen van stukken grondgebied tussen Saoedi-Arabië, Jordanië en de Palestijnse gebieden, om zo het grondgebied van een toekomstige Palestijnse staat uit te breiden.

Veel meer informatie over ”het plan van de eeuw” is er niet bekend. Wel heeft Jason Greenblatt opgemerkt dat van zowel de Palestijnen als de Israëli’s zware concessies gevraagd zullen worden, willen de Amerikaanse voorstellen uiteindelijk kunnen worden geïmplementeerd.

Zusterscholen

De afgelopen jaren is er een duidelijke verbetering gezien in de relatie tussen Israël en de VS. Dat die relatie in het Obamatijdperk duidelijk verstoord raakte, was evident. De mislukte poging van de toenmalige minister van Buitenlandse Zaken Kerry, die ogenschijnlijk dicht bij een akkoord leek te zijn, heeft zowel Obama als Netanyahu zwaar gefrustreerd, zo niet uit elkaar gedreven. De besprekingen liepen stuk op de gevangenenruil. Daarbij zouden de ergste terroristen, onder wie beoogd Palestijns leider Marwan Barghouti, vrijuit gaan. Dit was voor Israël een te zwaar offer.

Het sterk aanhalen van de banden tussen de VS en Israël, door het verplaatsen van de Amerikaanse ambassade naar Jeruzalem, om daarmee de hoofdstad van de Joodse staat te erkennen, lijkt in het licht van het te presenteren plan een buitengewoon sterke zet om de Israëli’s gunstig te stemmen. De Amerikaanse erkenning, in de afgelopen week, van de Golan als Israëlisch grondgebied lijkt daarbij de kers op de taart.

En passant wordt nergens erkend, laat staan gewaardeerd, dat de VS ook de Palestijnen van voldoende middelen (naar verluidt 25 miljard dollar) zullen voorzien, vooral voor de ontwikkeling van Gaza en Oost-Jeruzalem. Evenmin is algemeen bekend dat de verhuizing van de Amerikaanse ambassade de voorwaarde met zich meebracht dat alle Joodse scholen in West-Jeruzalem een zusterschool in Oost-Jeruzalem moeten hebben, om onderlinge positieve contacten tussen Israëli’s en Palestijnen te initiëren.

Afgunst

Dat vooral oud-ministers van Buitenlandse Zaken (onder wie Van Aartsen) uit diverse EU-lidstaten nu gebruik maken van een dergelijk zwaar middel als een publieke brief (in een toonaangevende, nog wel Britse krant) is een zeer opmerkelijke stap, die bijna riekt naar pure afgunst. Immers, waar is de Europese Unie bij het initiëren van vredesbesprekingen?

Het is waar, het vertegenwoordigen van 28 lidstaten die alle een eigen, heel unieke kijk op het Israëlisch-Palestijnse conflict hebben, is niet eenvoudig. Daarbij heeft de band tussen Europa en Israël zich, eufemistisch gezegd, niet ontwikkeld in de richting waar vertrouwen en bereidwilligheid om over zulke gevoelige kwesties te spreken voor de hand liggen.

Europa draagt, gezien het koloniale verleden in het Midden-Oosten (inclusief de verdeling van het toenmalige Palestina), stellig een historische verantwoordelijkheid voor het lot van de Joden tijdens en na de Tweede Wereldoorlog. Het laat het langdurige conflict tussen Israël en de Palestijnen echter maar aanmodderen, zonder echt verantwoordelijkheid te nemen. Dat is eerder reden voor een zwaar verwijt van de VS aan het adres van Europa dan voor een open brief waarin Europa de VS de les leest.

Verdeeldheid

Daarbij wordt in de open brief uitvoerig ingegaan op de eisen die Europa stelt aan een vredesakkoord. Daarvan zijn de (oude) parameters bekend: de tweestatenoplossing, het aanhouden van de wapenstilstandslijn van 1967 als toekomstige Israëlisch-Palestijnse grens, evenredige landuitwisselingen, een oplossing voor het vluchtelingenvraagstuk, Jeruzalem als gedeelde hoofdstad voor Israël en de Palestijnen, en ga zo maar door. Even vraag je je af of de leiders hier niet, net zoals Trump, de oplossing in de brief al zelf presenteren.

Wie de regio kent, weet echter dat, wanneer deze oude eisen als voorwaarden voor vrede op tafel worden gelegd, mislukking opnieuw verzekerd is. De realiteit leert immers dat een Palestijnse staat niet levensvatbaar is, gegeven de extreme onderlinge Palestijnse verdeeldheid en het incapabele Palestijnse leiderschap. Voeg daaraan toe dat Oost-Jeruzalem alsmede nog eens 40 procent van de Palestijnen helemaal niet onder de Palestijnse Autoriteit wil leven, maar veeleer een éénstaatoplossing voor heel de regio prefereert, in welke vorm dan ook.

Nederzettingen

Talloze andere haken en ogen zouden kunnen worden besproken om de waanzin van Europa te onderstrepen. Niet dat het plan van Trump naar menselijke berekening kan rekenen op veel steun. De Palestijnen hebben herhaaldelijk gezegd dat zij geen enkele betrokkenheid van de VS meer zullen steunen. Dit als gevolg van de (zeer nodige) hervorming van de VN-vluchtelingenhulp aan de Palestijnen (UNRWA) en het daarmee samenhangende opschorten van eindeloze financiële steun van de VS. Ze staan bij voorbaat afwijzend tegenover het Amerikaanse vredesplan, al hebben ze geen enkele concrete kennis van de intenties ervan.

Ook Israël heeft op verschillende manieren kritisch gereageerd. Netanyahu nam, weliswaar in verkiezingstijd, een voorschot op de uitkomsten van het plan, door te suggereren dat het plan niets zou kunnen raken wat betreft het nederzettingenbeleid. Trump zelf maakte ons weinig wijzer met zijn opmerking dat eventuele uitbreiding van de nederzettingen op de Westoever niet constructief zou zijn voor het vredesproces.

Al met al lijkt het vredesplan van Trump weliswaar weinig haalbaar in de zo verdeelde regio. Het hele plan naar de prullenbak verwijzen, zal de relaties tussen Europa en de VS echter wellicht nog verder kunnen schaden. Neemt niet weg dat het voor de implementatie van het plan wellicht goed was geweest als de regering-Trump al in het eerste jaar aan deze kans op vrede had gewerkt. Want inmiddels komen de voorverkiezingen in Amerika op stoom. Maar wat is in de roerige wereld van het Midden-Oosten wél een geschikt moment voor een dergelijk plan? De tijd zal het leren.

Bas Belder is vice-voorzitter van de Israëldelegatie van het Europees Parlement, Esther Grisnich is politiek adviseur voor Israël en de Palestijnse gebieden.