De NAVO viert donderdag z’n 70-jarig bestaan in Washington. Een feestje. Het transatlantische alliantie staat echter onder druk. De vijandelijkheden van twee belangrijke NAVO-partners, de VS en Turkije, zijn niet van de lucht. Het bondgenootschap vertoont barsten.

Het botert al een tijdje niet tussen Washington en Ankara. De twee staan op diverse fronten lijnrecht tegenover elkaar. In Syrië en Irak bijvoorbeeld. De VS steunen de Koerdische YPG-milititie in de strijd tegen IS. Turkije beschouwt de YPG en de daaraan gelieerde PKK als terreurgroep.

De Turkse president Erdogan moet verder met kromme tenen toezien hoe zijn Amerikaanse collega Trump weigert de geestelijk leider Gülen uit te leveren. Ankara ziet Gülen als het brein achter de couppoging van juli 2016.

En dan is er bijvoorbeeld nog Venezuela. De VS zetten alles op alles de Venezolaanse president Nicolas Maduro het veld te laten ruimen, terwijl Turkije maandag heeft besloten Maduro door dik en dun te blijven steunen. Venezuela omzeilt via Turkije de Amerikaanse sancties.

Een heet hangijzer in de relatie tussen Washington en Ankara zijn ook de plannen van Erdogan de S-400 aan te schaffen. Aanschaf van het geavanceerde luchtafweersysteem uit Rusland –tegenstander van de NAVO– is Trump en bondgenoten een doorn in het oog.

Het Pentagon, het Amerikaanse ministerie van Defensie, heeft maandag besloten onderdelen en handleidingen voor F-35 aan Turkije te staken. De maatregel, een opmaat naar een volledig afblazen van de deal, komt niet uit de lucht vallen.

Washington heeft Ankara via militaire én diplomatieke kanalen gewaarschuwd dat levering van het geavanceerde jachtvliegtuig niet doorgaat, als Turkije aankoop van Russisch S-400-luchtafweer doorzet. De aankoop is „onacceptabel”, zegt woordvoerder Charles Summers. De VS hebben Turkije groen licht gegeven voor aanschaf van Amerikaanse Patriotluchtafweer voor 3,5 miljard dollar.

De maatregel uit Washington komt nadat de Turkse minister van Buitenlandse Zaken Mevlut Cavuaoglu vrijdag verklaarde de deal met Rusland te handhaven. Turkije zou alleen nog onderhandelen over de leveringsdatum voor het luchtafweer.

Bij Lockheed Martin rollen de eerste van honderd bestelde Turkse F-35’s van de band, zo bleek eind januari tijdens een bezoek van deze krant aan de Amerikaanse vliegtuigbouwer. De eerste kisten zouden in juni worden geleverd. Turkse piloten zijn op de Luke Air Force Base in Arizona volop bezig met hun F-35-opleiding.

Voor NAVO-lidstaten is het spookbeeld dat Turkije zijn high-tech F-35-gevechtsvliegtuigen zou koppelen aan het geavanceerde luchtafweersysteem van de Russen. Maar ook Israël –goed voor vijftig F-35’s– volgt de ontwikkeling bij zijn regionale rivaal met argusogen.

Gevaar

„Mijn beste advies is Turkije de F-35, een van onze meest geavanceerde technologische capaciteit, niet te geven”, verklaarde generaal Curtis Scaparrotti, de hoogste NAVO-militair én bevelhebber van de VS-troepen in Europa, onlangs. De topmilitair waarschuwde dat de S-400 niet te koppelen is aan de NAVO-luchtafweer en het ballistische antiraketsysteem.

Generaal Scaparrotti vreest verder het stealthy gevechtstoestel in gevaar te brengen. Gevoelige data over de F-35 kan zomaar in Russische handen vallen. Ook Amerikaanse senatoren hebben eerder aangedrongen op het schrappen van de deal.

Een oplossing lijkt ver weg. De VS en Turkije zitten op ramkoers.