Ko Houmes rolt een bouwtekening uit. „Dit is de blauwdruk van het eerste kerkgebouw van de gereformeerde gemeente in Westkapelle.” Het voormalig Statenlid voor de SGP in Zeeland verzorgt samen met andere gemeenteleden op persoonlijke titel een deel van de expositie over het kerkelijk leven in Westkapelle.

De expositie bevindt zich in het dijk- en poldermuseum van het dorp. De lancering ervan, donderdag, valt samen met de heropening van het vernieuwde museum. „Van het eerste kerkgebouw hadden we nauwelijks informatie. Een half jaar geleden vonden we deze blauwdruk op de zolder van mijn ouderlijk huis. Ik heb er jarenlang bijna naast geslapen”, lacht Houmes.

Vuurtoren

Het ontstaan van de kerken op Westkapelle begint met Willibrord. Hij landt volgens de overlevering rond 690 op de westkaap van Walcheren. „Rond 1040 sticht Middelburg twee kapellen op Walcheren”, vertelt Marjan de Pagter, medeverantwoordelijke voor de panelen over de protestantse gemeente. „De kapel in het westen krijgt de naam Westkapel. De kapel groeit uit tot een kerk, maar brandt in 1831 af. Alleen de toren, nu in gebruik als vuurtoren, blijft daarbij gespaard.”

Een paneel vertelt over de geschiedenis van de gereformeerde gemeente. Willem Houmes, de grootvader van Ko Houmes, staat aan de wieg ervan. In 1921 wordt de gemeente geïnstitueerd. Westkapellenaren hoeven niet meer naar de gereformeerde gemeente van Aagtekerke te lopen, zeven kilometer verderop.

De schuur van timmerman Willem Houmes dient als eerste onderkomen voor de gemeente. De huiskamer is consistorie. Door de spinde, een voorraadkast waarvan de achtermuur weggebroken is, loopt de kerkenraad naar de ‘kerkzaal’. „Ds. A. Verhagen kwam hier wel eens preken. Hij vertelde anderen over Westkapelle: „Daar kun je eerst nog even snoepen voordat je naar de kerk gaat.””

In 1926 krijgt de gemeente een eigen kerkgebouw, maar zij kan er niet lang gebruik van maken, vertelt Houmes. „In oktober 1944 wordt het gebouw verwoest als de geallieerden de dijk bombarderen en Walcheren onder water zetten om het van de Duitse bezetting te bevrijden.” Dat bombardement staat in het geheugen van het dorp gegrift. Ondanks waarschuwingen voor de aanstaande verwoestingen, blijft een deel van de bewoners in het dorp achter in schuilkelders. Velen van hen overleven het niet. Een reusachtige foto van het dorp laat precies zien op welke plekken de 160 slachtoffers vallen. „Een tranenplek”, zegt Ada van Hoof, projectleider van de vernieuwingen in het museum. Sinds 1949 beschikt de gereformeerde gemeente weer over een eigen kerkgebouw. Een ander paneel gaat over wat de gemeente gelooft. „Het is belangrijk om te vertellen waar je voor staat”, vindt Houmes.

Op de expositie hebben ook de twee andere kerken van Westkapelle, de Moriakerk van de protestantse gemeente en de Maranathakerk van de vrije evangelische gemeente, een plaats. „Het was een voorwaarde dat álle kerken zouden meedoen”, vertelt Van Hoof. „Wij willen op deze expositie samen naar buiten treden”, vult De Pagter aan. De protestantse gemeente is in 2007 ontstaan uit het samengaan van de plaatselijke gereformeerde kerk en de hervormde gemeente. „Er zitten zondags niet veel mensen in de kerk, maar de leden geven jaarlijks wel trouw hun giften. Ze willen de gemeente in stand houden”, vertelt De Pagter. Het accent ligt bij de gemeente op diaconaat: hulp aan „mensen die een moeizaam bestaan leiden” staat hoog in het vaandel.

Samen

De Maranathakerk van de vrije evangelische gemeente heeft een plaats gekregen op de laatste twee panelen. De gemeente ontstaat „na onenigheid in de hervormde gemeente van Westkapelle over de verkondiging van Gods Woord”, valt er te lezen. Ondertussen is die onenigheid weer wat bijgelegd. De Pagter: De voorganger van de vrije evangelische gemeente gaat met regelmaat voor in de protestantse gemeente.”

Ondernemen de kerken vaker samen actie? De Pagter: „We houden af en toe gezamenlijke inzamelacties, bijvoorbeeld bij internationale rampen. Ook luidt de protestantse gemeente de kerkklokken bij een begrafenis of een trouwdienst als de familie dat wil, ook als ze geen lid zijn van de protestantse gemeente. Wie weet, worden we ooit nog eens één.”