In alle vroegte schuiven dertig Hardinxveldse ondernemers deze vrijdagmorgen aan het ontbijt in het gemeentehuis. Op de Dag van de Ondernemer wil de gemeente de „harde werkers” in het zonnetje zetten. Niet te lang, want het werk wacht ook weer. De Hardinxveldse ondernemer is veelzijdig: van schoonheidsspecialiste tot theatermaker.

„Hardinxvelders zijn gewend hun eigen keuzes te maken”, vertelt burgemeester Dirk Heijkoop (51). Sinds november 2016 is de CDA’er burgervader van de Zuid-Hollandse gemeente. De eerste tijd heeft hij zich intensief in de plaats verdiept. „Ik kom uit Oud-Alblas, dus ben opgegroeid in de Biblebelt. Daardoor vond ik hier makkelijker mijn plek.”

Hardinxveld-Giessendam, in 1957 ontstaan uit een samenvoeging van de dorpen Giessendam-Neder-Hardinxveld en Boven-Hardinxveld, is een typische Biblebelt-gemeente. Er zijn achttien kerken, van oud gereformeerde gemeenten tot aan een vrijzinnige kerk. SGP, CU en CDA bezetten tien van de zeventien zetels in de gemeenteraad.

Hardinxveld-Giessendam ontkomt volgens Heijkoop niet aan de landelijke trend van kerkverlating. De verhouding christenen en seculieren schat de burgemeester op 50/50. „Beide bevolkingsgroepen leven goed samen.”

Dat bevestigt de vrouw van middelbare leeftijd die samen met haar oppaskinderen in een speeltuin in Boven-Hardinxveld staat te koukleumen. Hardinxveld is volgens haar een „gemoedelijke” gemeente. „Mensen groeten elkaar op straat. De sociale controle is hier groot.” Ze vindt niet dat het karakter van het dorp is veranderd. Ook niet door de komst van vluchtelingen of Poolse gastarbeiders, die veelal aan het werk gaan op een van de scheepswerven aan de rivierdijk. Met grote namen als Damen Shipyards, Neptune Construction en Holland Shipyards.

Speelse rivaliteit is er in Hardinxveld-Giessendam op een heel ander vlak: tussen ”boven”, het gebied aan de Boven-Merwede, en ”beneden”, dat aan de Beneden-Merwede ligt. „Mensen van boven willen niet beneden wonen en andersom”, vertelt de oppasmoeder. In ”beneden” is het volgens haar groter en drukker. Ruim 74 procent van de inwoners van Hardinxveld-Giessendam woont in Neder-Hardinxveld.

Kloppend hart

Is Boven-Hardinxveld het kloppend hart van de industrie, winkels zijn er nauwelijks nog te vinden. Op de markt aan de Irenestraat staat een vijftal schamele kramen opgesteld. Een jonge vrouw tilt na een bezoek aan de kaaskraam haar 3-jarige zoontje in het zitje. Ze heeft in haar leven nooit ergens anders gewoond dan in Boven-Hardinxveld en vindt het een „prettig dorp.” „Het bruist hier minder dan in Neder-Hardinxveld. Toch blijf ik hier wonen. Mijn man komt hier ook vandaan.”

Volgens de vrouw, zelf kerkend bij een van de twee hersteld hervormde gemeentes in Boven-Hardinxveld, is het dorp „niet heel christelijk.” „Barneveld bijvoorbeeld is volgens mij veel meer Biblebelt.”

Wat ze vindt van de plannen van de gemeenteraad om Hardinxveld-Giessendam duurzamer te maken? „Goed. Zelf hebben we ook al zonnepanelen op ons dak. We zouden ook wel gasloos willen gaan wonen, maar dat is nu nog erg duur. Ik vraag me af of de gemeente het gaat redden voor 2050 alle huizen van het gas af te hebben.”

Het is een van de plannen van de gemeenteraad, waarin SGP, CU, PvdA, CDA en de lokale Transparante partij voor Algemeen Belang (T@B) vertegenwoordigd zijn. CU en SGP hebben elk vier zetels en leveren elk een wethouder voor het college van B en W. CU’er Jan Nederveen (54), wethouder van duurzaamheid, geeft toe dat Hardinxveld-Giessendam op dit moment niet zo hoog scoort op de duurzame ladder. „In het vorige college zaten alleen wethouders van SGP en T@B. Met de CU in het college staat het thema weer op de agenda.”

Volgens Nederveen moeten alle nieuwbouwprojecten vanaf 1 juli 2019 gasloos zijn. „We hebben daarnaast vanuit de gemeente iemand aangesteld die beschikbaar is voor vragen van burgers over energieontwikkelingen. In de wijk De Peulen hebben we per huis bekeken welke aanpassingen mogelijk zijn om ze nog duurzamer te maken. Bijvoorbeeld een warmtepomp.”

De Buurman

Hardinxveld-Giessendam kent een actief vrijwilligersleven. Een sprekend voorbeeld daarvan is te vinden in het hart van Neder-Hardinxveld, aan de Peulenstraat, waar deelcafé De Buurman is gevestigd. In dit restaurant –een initiatief van een lokale Hardinxvelder– kunnen bezoekers sinds september 2016 terecht voor een broodje, tosti of stukje taart. Bij het afrekenen heeft de gast de keuze om een euro extra te betalen, zodat een ander die minder bemiddeld is, een gratis koffie kan krijgen. Een ”uitgestelde koffie” heet dat.

„We willen een goede buurman zijn, dichtbij en ver weg”, vertelt Marieke Vonk (31). Sinds september 2018 is ze parttime in dienst van het Deelcafé. Als enige betaalde kracht tussen de 45 vrijwilligers. „Mijn salaris wordt door plaatselijke bedrijven betaald”, haast ze zich te zeggen. Die krijgen daar online reclame op de website van het deelcafé voor terug. De helft van het bedrag dat de klant betaalt, gaat naar het goede doel. Elke maand wordt er zo 1500 euro gedoneerd aan een project in het buitenland. In oktober 2018 ging het bijvoorbeeld naar Aqua Viva, een organisatie van twee Hardinxvelders die zich inzet voor de zwakken in de Braziliaanse samenleving.

Het non-profit-initiatief heeft elders navolging gekregen, weet Vonk. „In het Zeeuwse Kapelle is onlangs ook een deelcafé gestart. Dat heet De Buurvrouw.”

Vrijdagmiddag druppelen er een voor een wat gasten bij het Deelcafé naar binnen. In de Peulenstraat, dé winkelstraat van Hardinxveld-Giessendam, is het ook rustig.

Een paar straten verder haast de 18-jarige Pabostudent Vincent zich naar station Hardinxveld-Giessendam –een van de drie stations die de plaats rijk is– om de trein richting Dordrecht te pakken. Zijn school staat in Rotterdam. „Het is hier rustig, maar er zijn genoeg faciliteiten als supermarkten en winkels. En Hardinxveld ligt centraal, met de A15 in de buurt.”

Hij ziet desondanks vrienden wegtrekken. „Die gaan studeren en op kamers. Zelf zou ik hier best willen blijven wonen.” Of hij Hardinxveld-Giessendam een typisch christelijk dorp vindt? „Dat denk ik wel. Er zijn hier veel kerken. Op zondag zie je de drommen mensen naar de verschillende kerken lopen.” Kerkelijke en onkerkelijke mensen leven volgens Vincent, zelf seculier, als goede buren naast elkaar. „Maar op zondag zeggen de kerkgangers geen hoi tegen me.”

Een 27-jarige medewerker van restaurant ”De koperen snor” staat een sigaretje te roken voor de deur. Zelf is hij niet kerkelijk, maar hij heeft geregeld gesprekken over het geloof met christelijke jongens aan de bar.

De jongeman heeft een vriendin en oriënteert zich op zijn toekomst. „Ik zou best in Hardinxveld-Giessendam willen blijven wonen. In een halfuur ben ik met de auto in Rotterdam, Utrecht of Breda.” En als hij één ding mocht veranderen in Hardinxveld-Giessendam? „Meer winkels erbij.”

Achilleshiel

Het gemak van de snelweg dichtbij is tegelijk de achilleshiel van de gemeente. De op- en afritten van de A15 zorgen voor flink wat criminaliteit. De huizen in de buurt van afritten 25 en 26 werden meerdere malen doelwit van inbraak. Zo ook de woning van de 60-jarige Willem, die hond Jip uitlaat. „Eén keer bleef het bij een poging, de tweede keer is er daadwerkelijk ingebroken in mijn huis. Ik woon aan de doorgaande weg, de inbrekers kunnen gemakkelijk de ene afrit nemen, inbreken en via de volgende oprit de snelweg opgaan.”

Ondanks de inbraak voelt Willem zich veilig in de gemeente Hardinxveld-Giessendam. „De politie heeft het gebied na de inbraak uitgekamd met drie politieauto’s. Ook geven agenten tips hoe je een inbreker te slim af kunt zijn. Bijvoorbeeld met goede verlichting en sloten.”

Burgemeester Heijkoop erkent het probleem van de snelwegcriminaliteit. „Er zijn inbraken in woningen en auto’s. En flink wat senioren worden de dupe van een babbeltruc.” De politie pakt het probleem volgens Heijkoop aan door voorlichting te geven aan de wijkbewoners. Ook is er buurtpreventie via WhatsAppteams en patrouilles op straat.

De A15 veroorzaakt naast criminaliteit bovendien vervuiling: In Hardinxveld-Giessendam is de concentratie fijnstof ruim 19 procent hoger dan in de rest van Nederland. Volgens Heijkoop zijn er „geen aantoonbare gevolgen” voor de gezondheid van de inwoners. De gemeente is wel met het ministerie van infrastructuur in overleg over het fileprobleem rond de afslagen bij Hardinxveld-Giessendam. „De komende jaren is bereikbaar blijven onze grootste opgave.”

„Dorp gaat open voor invloeden van buitenaf”

Ze werkt negen jaar bij Het Kompas en noemt Hardinxveld-Giessendam „haar thuis.” Suzanne Heikoop (28) is fotograaf en correspondent bij het plaatselijke huis-aan-huisblad. Hardinxvelders zijn volgens haar „ondernemend, nuchter en een beetje stug”, maar „behulpzaam als iemand echt hulp nodig heeft.”

Ze zag het dorp de afgelopen jaren veranderen. Van een naar binnen gerichte samenleving is Hardinxveld-Giessendam meer opengegaan voor invloeden van buitenaf. Volgens Heikoop, behorend tot de Protestantse Kerk in Nederland, werken de kerken aan nieuwe initiatieven om de jeugd vast te houden.

Doorgaans leven christenen en niet-christenen in vrede naast elkaar. Soms komt het tot een botsing, bijvoorbeeld toen tijdens een feestweek eind april 2017 rapper Jebroer zou komen optreden met het liedje ”Kind van de duivel”. „De plaatselijke en landelijke media bliezen de zaak op, waardoor dorpsgenoten bewust de bedrijven van de organiserende ondernemers meden. De organisatie kon er echter weinig aan doen dat de rapper precies dat liedje ging zingen. Ook nu ligt de zaak nog vers in het geheugen van veel mensen.”

Heikoop krijgt soms de indruk dat het overige deel van Nederland veel vooroordelen over Hardinxveld-Giessendam heeft. „Als ik zeg waar ik woon, vragen ze: Waar ligt dat? Vaak denken mensen dat het niet bereikbaar is.” Hardinxveld biedt met zijn grote scheepswerven en internationale industrieën juist veel kansen, meent Heikoop.

De geboren Hardinxveldse is trots op haar afkomst. En op het dialect dat ze met haar plaatsgenoten deelt. Dat is voor een buitenstaander soms moeilijk te volgen. Zo zijn ”dompen” rubberen tuinlaarzen waarop je prima kunt ”rugten”, onkruid wieden. En elke Hardinxvelder weet dat het geen zin heeft ”meuziken”, muggen, met een ”kluitenruif”, een hark, te lijf te gaan.

serie In de Biblebelt

Wat houdt plaatsen in de Biblebelt bezig? Twaalf portretten. Deel 4.