Deze ouders hebben te maken met een puberdochter die enorm haar best doet, maar daarin geen rem heeft. Al haar tijd gaat op aan het maken van huiswerk.

Het is natuurlijk prijzenswaardig dat Tessa zich zo inzet voor school. Aan haar vader en moeder de taak om dat enigszins te begrenzen.

Allereerst is het goed dat deze en andere ouders met perfectionistische kinderen zich realiseren dat deze zich in de puberteit bevindt. In deze fase vinden scholieren het vaak erg belangrijk wat anderen van hen denken. Het is voor hen dan van belang een eigen identiteit te ontwikkelen. Daarbij moeten we bedenken dat de huidige samenleving veel druk uitoefent om hoge prestaties te leveren. Ook in de sociale media wordt vaak het beeld geschetst dat alles volmaakt moet zijn.

Extreem goed

Bij perfectionistische kinderen, zoals Tessa, geeft deze druk vaak aanleiding tot faalangstig gedrag. De angst om het fout te doen leidt tot de wens het extreem goed te doen.

Letterlijk betekent faalangst de angst om te falen. Het lijkt erop dat Tessa bang is dat –ondanks een goede voorbereiding– haar schoolwerk mislukt. Ze heeft vooraf al angst. „Het zal wel niet gaan lukken; ik krijg vast een black-out”, zijn gedachten die vaak lang van tevoren in het hoofd van een faalangstig kind rondgaan.

Faalangst ontstaat vaak bij een bepaalde taak, iets wat van iemand wordt verwacht en waarop een beoordeling volgt. Voorbeelden voor een scholier zijn: een repetitie op school, een spreekbeurt, maar ook het stellen van een vraag aan de docent tijdens de les. Door die angst presteert het kind vaak onder zijn niveau. Vaak ervaart zo’n kind de uren en zelfs dagen voorafgaand aan de taak als vreselijk.

Zelfbeeld

Bij het ontwikkelen van faalangst speelt het zelfbeeld een grote rol. Faalangstige leerlingen hebben een ingewikkelde manier van denken. Ze veronderstellen dat anderen hen alleen de moeite waard vinden als zijzelf goed presteren. Bij elke prestatie die ze moeten leveren denken ze niet daarover na, maar over de manier waarop die prestatie ongetwijfeld niet gaat lukken. Ze zijn dus niet met de leerstof bezig, maar met de ophanden zijnde mislukking.

Een kind met faalangst kijkt bij een repetitie meteen naar wat het niet weet. Dit negatieve denken bepaalt ook wat het hoort. Het kind hoort de negatieve opmerkingen en interpreteert zelfs de positieve opmerkingen zó dat die ook negatief worden. Met name faalangstige pubers hechten vaak buitensporig veel belang aan de –vaak door hen negatief ingekleurde– mening van anderen.

Druk van de ketel

Het is voor ouders echter van belang tegenover hun faalangstige kind te benadrukken dat het niet in de eerste plaats belangrijk is wat de mensen van ons denken, maar om dat te doen wat God van ons vraagt. Enig besef hiervan zal de druk bij hun kind al enigszins van de ketel halen.

Wie niet zijn best doet, zondigt tegen het achtste gebod. Wie zo hard werkt dat het hem zijn gezondheid kost, zondigt tegen het zesde. Ook dat mogen de ouders hun kind voorzichtig voorhouden. Het gaat om het evenwicht. En welke ouder durft te zeggen dat hij daarin niet struikelt? Het is in deze situatie passend voor ouders om naast hun kind te gaan staan.

Tessa wil vanuit een perfectionistische houding een goed resultaat behalen. Dit neemt echter zo veel tijd in beslag dat ze nergens anders meer aan toekomt dan aan school. Het gevaar ligt daardoor op de loer dat ze nauwelijks tijd heeft voor sociale contacten.

Een ander risico waar jongeren met een perfectionistisch karakter mee te kampen hebben is een laag zelfbeeld. Goed is immers nooit goed genoeg. Zelden ervaren ze een voldaan gevoel wanneer ze een taak hebben afgerond. Dit leidt weer tot nieuwe prestatiedruk. Wanneer deze vicieuze cirkel niet doorbroken wordt, is de kans dat deze situatie op een burn-out uitloopt groot.

Positieve reacties

Tessa haalt goede cijfers. Waarschijnlijk krijgt ze hier positieve reacties op. Het is van belang dat ze deze terugkoppeling serieus neemt en daardoor vertrouwen krijgt in haar eigen kunnen. Een groter vertrouwen in eigen kunnen verlaagt het risico dat ze opgebrand raakt. Daarnaast zal ze daardoor minder behoefte hebben om eindeloos door te gaan met haar huiswerk. Ze moet gaan ervaren dat het niet erg is een (iets) minder hoog cijfer te halen; ze wordt er als persoon niet minder van.

Het is daarom van belang dat Tessa’s ouders met haar blijven communiceren. Ze dienen te proberen tegenover een irreële gedachtegang steeds een tip te plaatsen.

Tessa zoekt door haar hoge cijfers de erkenning waarnaar ze verlangt. Het is voor haar ouders daarom van belang niet alleen hun waardering voor het resultaat te uiten, maar ook voor de inzet die ze toonde. Ook positieve, op de persoon gerichte respons zal haar zelfvertrouwen vergroten. Het gaat immers niet alleen om haar prestaties, maar vooral om wie Tessa als persoon is.

Structuur

Om nog tijd over te houden voor andere activiteiten is het belangrijk om de tijd die Tessa aan schoolwerk besteedt te begrenzen. Dit kan door structuur aan te brengen in het werk dat van haar verwacht wordt. Tessa kan een lijst van dertig woordjes in één keer willen leren, maar ze kan deze taak beter splitsen; het is zinvoller om in een afgebakende tijd drie keer tien woordjes te leren.

Ook is het nuttig om samen met Tessa vooraf een planning te maken en met haar af te spreken hoeveel tijd ze aan iedere taak zal besteden. Vaak vinden scholieren van haar leeftijd het moeilijk om orde in hun werk aan te brengen. Veelal biedt een school begeleiding die speciaal hierop is gericht. Ook zijn er steeds meer privéhuiswerkinstituten die hierbij van dienst kunnen zijn.

Ruimte voor ontmoeting

Het is goed om zowel het huiswerk als de vrije tijd te plannen. Het kan daarbij beslist geen kwaad bewust een middag vrij te houden in Tessa’s agenda. Leg haar uit dat rust geen weggegooide tijd is.

Het kan het plezier in school zeker ten goede komen als er ook ruimte is voor ontmoeting en andere bezigheden. Stimuleer Tessa in het ontwikkelen van hobby’s. Door met leuke dingen bezig te zijn, verlegt ze haar focus, waardoor ze het daarna weer gemakkelijker vindt om de aandacht op school te richten.

Om tot een goede aanpak te komen is het van belang dat ouders en school op één lijn zitten. Goede communicatie en heldere afspraken werken motiverend.

Samenvattend kan gezegd worden dat het niet goed is voor de ontwikkeling van een kind om zich uitsluitend met schoolse taken bezig te houden. Om dit te voorkomen moet de tijd die aan huiswerk besteed wordt begrensd worden, en sociale activiteiten gestimuleerd. Het blijft echter altijd een zoektocht naar het juiste evenwicht.

>>rd.nl/eigenwijzer

Tips

Beloon de inzet, wat het resultaat ook is.

Breng structuur aan in de geplande bezigheden.

Maak afspraken over de tijd dat het kind met huiswerk bezig is.

Stimuleer sociale contacten buiten de deur.

Blijf communiceren met het kind en met school.

Wilt u reageren of hebt u vragen over opvoeding? Leg ze (anoniem) voor aan de medewerkers van Eigenwijzer. Dat kan door de situatie en de (gezins)omstandigheden, liefst uitvoerig, te mailen naar: wijs@rd.nl of te sturen naar:

RD, t.a.v. redactie Wijs, Postbus 670, 7300 AR Apeldoorn.