De term blockchain is een modewoord geworden. Toen de bitcoin afgelopen jaar record op record brak, raakten veel partijen geïnteresseerd in de technologie achter de cryptomunt. Inmiddels doen zelfs grote bedrijven onderzoek naar de mogelijkheden van de blockchain en is er ook belangstelling in minder voor de hand liggende sectoren, zoals de vertaalsector.

De technologie bestaat al minstens een decennium. Al in 2009 legde een anonieme ontwikkelaar die zich van het pseudoniem Satoshi Nakamoto bedient de basis voor de technologie, die in de toekomst een hoge vlucht kan nemen. Nakamoto zocht naar een manier om te voorkomen dat hetzelfde geld meer dan één keer kon worden gebruikt; zijn blockchain bleek de ideale oplossing.

Blokkenketting

Doordat de blockchain een digitale omgeving is, is het lastig om je er een voorstelling van te maken. Toch biedt de term zelf houvast: eigenlijk is de blockchain niet meer dan een ketting (”chain”) met informatieblokken (”blocks”).

Die beschrijving is wel wat kort door de bocht. Elk blok bestaat namelijk weer uit drie componenten: de opgeslagen gegevens, een beveiligingscode én de beveiligingscode van het voorgaande blok. De beveiligingscode –de zogenaamde ”hash”– hangt samen met de gegevens die in een blok zijn opgeslagen. Als er informatie in een blok wordt toegevoegd of verwijderd, moet de hash opnieuw worden berekend. De nieuwe hash kan met de oude worden vergeleken, waardoor in een oogopslag zichtbaar is of er iets is veranderd.

Doordat elk blok ook de hash van het vorige blok in de ketting bevat, is knoeien bijna onmogelijk. Als er met informatie in een blok wordt geknoeid, verandert immers de hash van dat blok en komt deze niet meer overeen met de hash van het volgende blok. Kortom: één kapotte schakel beschadigt de hele ketting.

Maar het blijft oppassen. Moderne computers zijn zo snel dat ze honderdduizenden hashes per seconde kunnen berekenen. Ze kunnen in theorie dus alle hashes met terugwerkende kracht aanpassen. Daarom heeft de blockchain een ”proof-of-work”, die het maken van nieuwe blokken vertraagt. Als er met een blok wordt geknoeid, moet voor elk blok de proof-of-work opnieuw worden berekend. Bij de bitcoin duurt dat tien minuten. Daardoor wordt knoeien praktisch onmogelijk gemaakt.

Decentralisatie

Alles in de blockchain draait om decentralisatie. De blockchain bevindt zich niet op één server maar elke gebruiker krijgt een volledige kopie van de ketting. Daardoor ontstaat er een netwerk van gelijkwaardige gebruikers. Elk netwerk heeft een centraal knooppunt dat alle kopieën gebruikt om te controleren of de informatie in de blockchain nog klopt. Blokken waarmee is geknoeid, worden afgekeurd en uit de blockchain gebannen.

Juist de decentralisatie maakt de blockchaintechnologie aantrekkelijk voor investeerders en visionairs. Doordat elke gebruiker een eigen kopie van de hele keten heeft, liggen de autoriteit en de eindverantwoordelijkheid bij de gebruiker. Daardoor is er geen specifieke instantie meer nodig: niemand is de exclusieve eigenaar die een ander de maat kan nemen, belemmeringen kan opwerpen of onnodige kosten in rekening kan brengen. En doordat de gegevens over meerdere computers zijn verspreid, is de technologie in theorie sneller toegankelijk én moeilijker te hacken.

Bijna ten onder

Tegelijkertijd is de decentralisatie ook een zwakke schakel. Dat bleek bijvoorbeeld toen bitcoininvesteerders op het hoogtepunt van de koers massaal hun ingeslagen munten verkochten. Er zijn namelijk heel wat stappen nodig voordat een transactie eindelijk is goedgekeurd en uitgevoerd.

Elke transactie moet immers worden geverifieerd, waarna er na elke wijziging een nieuwe hash moet worden berekend, een proof-of-work plaatsvindt én de wijziging in een blok met alle gebruikers moet worden gedeeld. Bij piekmomenten met twintig tot dertig transacties per seconde leidt dat tot grote opstoppingen; in het geval van de bitcoin moesten gebruikers soms dagen wachten tot hun verkoop werd goedgekeurd of bevestigd.

Even leek de blockchaintechnologie aan zijn eigen succes ten onder te gaan. Je moet er immers niet aan denken dat je een pizza met bitcoins betaalt en deze pas twee dagen later kunt opeten omdat de transactie dan pas is bevestigd. Dergelijke problemen kunnen alleen worden opgelost door nog grotere netwerken en door de techniek verder te optimaliseren, zodat transacties sneller kunnen worden uitgevoerd.

Meer dan geld

Voorlopig zijn cryptomunten het bekendste voorbeeld van blockchaintechnologie. Toch bieden voordelen zoals de decentralisatie en uitgebreide beveiliging technologiereuzen voldoende aanknopingspunten om ook andere toepassingen te onderzoeken. Doordat de blockchain van begin tot eind inzicht in alle transacties biedt, kan de techniek ook in andere sectoren worden ingezet.

Het Zweedse bedrijf ChromaWay test de blockchain bijvoorbeeld voor de overdracht van onroerend goed, zodat de notariële akte en bijbehorende kosten kunnen worden vermeden. En in Nederland werkt Philips aan een systeem om medische informatie over patiënten op te slaan. Het Kadaster, de Belastingdienst en de Kamer van Koophandel onderzoeken eveneens de mogelijkheden van blockchain. Het is onder meer de vraag hoe persoonsgegevens kunnen worden opgeslagen in blockchain zonder in conflict te komen met de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG).

Voordat het zover is, moeten er nog wel wat problemen worden overwonnen. Niet alleen moeten blockchainsystemen massale transacties razendsnel kunnen uitvoeren, ook bleek in de achterliggende maanden diverse keren dat het systeem hackers en cryptodieven nog niet buiten de deur kan houden. Pas als die kinderziekten zijn opgelost, kan de blockchain breder worden ingezet. Bang zijn dat de bank straks verdwijnt, is voorlopig niet nodig.

De Amerikaanse zakenbank JP Morgan kiest voor een vlucht naar voren en vroeg octrooi aan voor een bancair systeem waarin de blockchain een centrale rol speelt. Daarmee wordt het leidende principe van de blockchain wel overboord gezet: decentralisatie om een centrale rol te blijven spelen, wie had dat kunnen denken?