Stel: je bent havenarbeider en woont driehoog achter in een Rotterdamse wijk. ’s Avonds gaat de bel. Via het videoschermpje van de intercom zie je twee mannen bij de portiek van je flat staan. Ze bieden je 3000 euro aan. In ruil hiervoor hoef je niets te doen. Tenminste, je hoeft enkel je toegangspasje voor de haventerminal waar je werkt aan hen af te geven. De volgende ochtend ligt het weer in je postbus, met een dikke envelop erbij. Je kunt zelf thuis blijven, en met je armen over elkaar een dubbel maandsalaris verdienen.

Wat doe je? Laat je zo’n smak geld zomaar schieten of bezwijk je voor de verleiding?

Overslaghavens

Deze en andere dilemma’s krijgen bezoekers van het Maritiem Museum vanaf zaterdag in de belevingsexpositie ”Dealen met drugs” voorgeschoteld.

Maar zij niet alleen. Het is een voorbeeld van de werkelijkheid in de Rotterdamse havenwereld. Voor de drugsbevoorrading van Midden- en Noord-Europa zijn Antwerpen, Rotterdam en Hamburg de belangrijkste overslaghavens. Jaarlijks komen mogelijk honderdduizenden kilo’s cocaïne en andere drugs Nederland binnen. Elke kilo coke heeft bij aankomst een waarde van zo’n 25.000 euro. Op straat verdubbelt die waarde.

De containers waarin die drugs zitten verstopt zijn onmogelijk terug te vinden voor de criminelen: in de Rotterdamse havens worden dagelijks gemiddeld 20.000 containers overgeslagen. Maar met hulp van binnenuit lukt het wel.

Terminalmedewerkers, chauffeurs en zelfs douanemensen kunnen grof geld verdienen als ze willen meewerken. Of het nu gaat om het uitlenen van een toegangspasje of het doorsluizen van een verdachte container: de drugscriminelen hebben voldoende bankbiljetten om hen ritselend te belonen.

Pure hebzucht

Als je van begin af aan medewerking weigert, laten ze je met rust, weet conservator Jan Briek van het Maritiem Museum. Hij dook voor deze tentoonstelling in de wereld van de drugshandel en bezocht onder anderen veroordeelde havenmedewerkers in de gevangenis.

„Maar als je één keer ja zegt, kun je niet meer terug: je bent chantabel geworden. Het gaat dan ook al snel steeds verder. Ik hoorde van iemand die de vraag kreeg om één keer een bepaalde deur open te laten, in ruil voor 500 euro. Hij gaf toe. Toen hij na afloop het geld in een café kwam ophalen, zag hij daar driekwart van zijn collega’s van het bedrijf waar hij werkte. Zij kregen 1000 euro. Wat doe je dan? Hij wilde een volgende keer óók 1000 euro verdienen voor een volgend „klusje.” Zo trappen mensen in de val van de criminelen. Inderdaad, je kunt het ook anders zeggen: het is hebzucht. Pure hebzucht waardoor mensen deze handel in stand houden.”

Staatscocaïne

De informatie in deze belevingsexpositie werpt onder meer een blik in het verleden. Met handel over zee maakt de VOC Nederland in de 17e en de 18e eeuw rijk. Het ging om handel in specerijen, zijde en thee, weten we uit de geschiedenisboeken.

Maar een flink deel van de verdiensten kwam ook voort uit de handel in opium (”amphioen”), bereid uit de papaverplant. Het stond bekend als effectief genees- en kalmeringsmiddel. Zo greep menige moeder naar de papaverstroop om haar huilende zuigeling in slaap te brengen. Opium werd ook op grote schaal verhandeld aan verslaafde gebruikers in Azië, vooral de Indische archipel.

De Nederlandse staat zette deze winstgevende handel voort na het faillissement van de VOC. Eind 19e eeuw ontdekte dezelfde overheid de handel in cocaïne. De cocaplant uit Zuid-Amerika bleek uitstekend in Nederlands-Indië te gedijen. De Nederlandsche Cocaïnefabriek in Amsterdam maakte vervolgens van de verscheepte coca zuivere cocaïne. Begin 20e eeuw is Nederland een van de grootste cocaïneproducenten ter wereld, blijkt uit de expositie.

Opiumwet

Pas langzaam groeit het besef dat drugsgebruik nadelig uitpakt voor de gebruikers. De grootste drugsproblemen spelen in China en de VS. Op hun initiatief start in 1911 de eerste internationale drugsconferentie in Den Haag.

Deze conferentie leidt in Nederland pas na internationale druk in 1919 tot de eerste Opiumwet, die smokkel, productie en bezit van veel drugs verbiedt. De wet wordt in de loop der jaren steeds strenger. Maar de ooit zo actief gestimuleerde vraag naar drugs verstomt niet meer. Ondergronds gaat de handel door. In een keiharde wereld.

maritiemmuseum.nl

De expositie ”Dealen met drugs”, voor bezoekers van 14 jaar en ouder, loopt van 20 oktober tot en met 21 april 2021.