ziet nog mogelijkheden. Vooral in individuele rechtszaken. Zeer veel particulieren hebben in de periode van grofweg 1995 tot en met 2002 effectenleaseovereenkomsten gesloten met Legio-Lease (nu: Dexia) en hebben daar grote verliezen mee geleden. Bij veel particulieren is de hierdoor ontstane financiële nood ernstig. De aandacht voor de gedupeerden is groot, maar daarmee zijn zij nog niet uit de problemen. Er zijn pogingen ondernomen de problemen in der minne op te lossen terwijl ondertussen de molens van de rechtbanken langzaam maar zeker doormaalden. Het recente tussenvonnis van de rechtbank Amsterdam stemt de gedupeerden somber.

Wat is er aan de hand? Stichting Leaseverlies en de Consumentenbond vorderen in een collectieve actie namens gedupeerden (onder meer) een verklaring voor recht dat Dexia onrechtmatig heeft gehandeld en daarom aansprakelijk is voor de daaruit voortvloeiende schade. Deze vordering heeft als grondslag dat de advertenties, folders en brochures met betrekking tot de door Dexia aangeboden effectenleaseproducten misleidend zijn. Deze misleidendheid is nu door de rechtbank beoordeeld. Stichting Leaseverlies en de Consumentenbond verwijten Dexia (onder meer) misleiding ten aanzien van de risico’s, de rente en kosten en de fiscale aspecten. Daarbij worden onder meer de navolgende zaken aangevoerd: Dexia zou hebben nagelaten om te waarschuwen voor risico’s van de effectenleaseproducten, er is sprake van een beperkte spreiding van de effecten waarin wordt belegd en er is sprake van versluierd taalgebruik.

Niet collectief
De rechtbank heeft Stichting Leaseverlies en de Consumentenbond een gevoelige slag gegeven. Ten eerste stelt de rechtbank vast dat de wet niet de mogelijkheid biedt om namens de gedupeerden, via een collectieve actie, schadevergoeding toe te kennen. Een vordering tot schadevergoeding vergt telkens een feitelijk, geïndividualiseerd onderzoek naar de eventuele schade van de effectenleasecontractanten. Hiervoor is in een collectieve actie (zoals deze) geen plaats.

Opmerkelijk is echter dat Stichting Leaseverlies en de Consumentenbond geen schadevergoeding hadden gevorderd, maar aan de rechtbank hadden gevraagd om de lijnen vast te stellen waarlangs telkens de individuele schade vastgesteld moet worden. De rechtbank heeft deze vordering als het ware gelijkgesteld met een vordering tot schadevergoeding en wijst deze vordering dan ook af. Dit neemt niet weg dat de beoordeling van de misleidendheid wel via een collectieve actie kan plaatsvinden.

Niet misleidend
Verder oordeelde de rechtbank dat per advertentie, reclame-uiting enzovoort zal moeten worden vastgesteld of er sprake is van misleiding. En dat zijn er veel.

In elk geval is reeds één belangrijke advertentie door de rechtbank beoordeeld. Het betreft reclame voor het effectenleaseproduct ”Winstverdriedubbelaar”. Veel gedupeerden hadden dit product. In de betreffende advertentie staan zinnen als: „U kunt al na slechts drie jaar de driedubbele winst uitbetaald krijgen.” Ook staat er een ’mooi’ rekenvoorbeeld. Helaas voor de gedupeerden wordt deze advertentie door de rechtbank niet als misleidend aangemerkt. Andere advertenties zullen dus nog moeten worden beoordeeld.

Bij de beoordeling naar de misleidendheid dient eerst de vraag te worden beantwoord voor wie de reclame-uitingen misleidend zouden zijn. Volgens de eisers dient de misleidendheid te worden beoordeeld vanuit het gezichtspunt van de doelgroep van de effectenleaseproducten. Deze doelgroep zou gemiddeld weinig tot geen vermogen bezitten en weinig tot geen verstand hebben van beleggen.

De rechtbank daarentegen is uitgegaan van de vermoedelijke verwachting van een gemiddeld geïnformeerde, omzichtige en oplettende gewone consument bij kennisneming van deze advertentie. Het spreekt voor zich dat de rechtbank hiermee de lat hoger legt dan de eisers willen. Een belangrijke overweging van de rechtbank is deze: „Weliswaar krijgt in de advertentie de mogelijkheid dat met de Winstverdriedubbelaar winst wordt gemaakt aanzienlijk meer nadruk dan de mogelijkheid dat verlies wordt geleden en een schuld ontstaat, maar voor een reclame-uiting, waarin overdrijving binnen zekere grenzen niet onrechtmatig is, gebeurt dit niet in misleidende zin.” Naar de mening van de rechtbank is er dus geen sprake van misleiding.

Kast
Met de uitspraak van deze rechtbank is het laatste woord nog niet gesproken. Het is uiteraard op voorhand niet te voorspellen of (uiteindelijk) de Hoge Raad de advertentie ook niet-misleidend acht. De eisers zullen nog heel wat uit de kast moeten halen om bij deze rechtbank nog wat positiefs te bereiken. De kans is groot dat ze in hoger beroep gaan. Gedupeerden die echt een sterke zaak hebben, doen er waarschijnlijk goed aan om direct al een individuele vordering in te stellen.

Wat maakt een zaak sterk? Dat hangt af van de concrete omstandigheden van het geval. Meestal wordt het interessant als er geen brochure of andere schriftelijke informatie is verstrekt of als er een financieel tussenpersoon bij betrokken is geweest. Wat heeft zo’n tussenpersoon meegedeeld en is dat nog te bewijzen? Dit zijn aspecten die in een collectieve actie niet aan de orde kunnen worden gesteld.

Bovendien zijn er meer gronden aan te voeren waarom er sprake is van wanprestatie dan wel onrechtmatig handelen dan alleen de misleidendheid van de reclame-uitingen. Per geval zal moeten worden beoordeeld of er mogelijk diverse (wettelijke) bepalingen op het gebied van het effectenverkeer door Dexia zijn overtreden. Sommige individuele gedupeerden hebben inmiddels een voor hen positief vonnis behaald.

Sprongcassatie
Ondertussen zal minister Zalm de aandelenleaseaanbieders vragen mee te werken aan sprongcassatie. Dit betekent dat de rechtszaken na het eerste vonnis meteen bij het hoogste gerechtshof terechtkomen. Hierdoor wordt een stap overgeslagen in de normale procesgang. Ook zal de minister rechtsbijstand garanderen voor gedupeerden die in financiële problemen zijn gekomen.

De oppositiepartijen vragen echter meer. Kamerlid Vendrik (GroenLinks) wil de Tweede Kamer oproepen een parlementair onderzoek in te stellen naar het aandelenleasedrama. Naar mijn mening kan de overheid echter niet veel meer doen dan zij inmiddels al heeft gedaan. In elk geval is dit drama voor veel gedupeerden nog lang niet afgerond.

De auteur is als advocaat werkzaam bij Den Boef & Post advocaten te Amersfoort.