Zelfs Coca-Cola mag weer volop produceren. De dochter van de oud-president scheidde in 2002 van een Coca-Colamagnaat, met als gevolg dat het bedrijf werd tegengewerkt door de toenmalige regering. In 2013 was er bijna geen fles meer te vinden in de winkel, vanwege een corruptieschandaal. Coca-Cola heeft nu zijn positie weer herpakt en de flessen staan weer als vanouds (sinds 1994) in de winkel.

Het is tekenend voor de rest van de economie. Begin jaren 90 was er een opleving. De eerste jaren onder Karimov leek Oezbekistan te balanceren tussen enerzijds een stabiele, aantrekkelijke economische zone en een postcommunistische dictatuur waar mensenrechten werden geschonden en corruptie hoogtij vierde. Het laatste kreeg aanvankelijk de overhand. Na de onafhankelijkheid van het land was het aanhalen van diplomatieke en economische banden een grote uitdaging voor het land, dat nog nauwelijks ervaring had met besturen.

Oezbeekse lente

Onder Mirzijojev zijn er echter dingen aan het veranderen. Waar Karimov demonstranten liet executeren, laat Mirzijojev zelfs politieke gevangen vrij. Journalisten kunnen hun mening vrijer naar buiten brengen en mensenrechtenorganisaties mogen het land weer bezoeken. Er wordt voorzichtig gesproken over een ”Oezbeekse lente”. Mirzijojev zelf zegt dat zijn intentie is om een „democratische staat te creëren en een rechtvaardige maatschappij.”

Mirzijojev voerde afgelopen jaar een aantal belangrijke wetten in om het handelsklimaat te verbeteren, om vrije economische zones aan te leggen en belastingen te veranderen. Grote investeringen moeten worden gedaan om een soort nationale ‘Silicon Valley’ in het leven te roepen.

De grijzende, 60-jarige president probeert ook het medialandschap te hervormen en heeft vrijheid van meningsuiting hoog in het vaandel staan. Bovendien is hij voorstander van bescherming van mensenrechten en religieuze vrijheid. Hij laat dit niet alleen met woorden maar ook met daden zien: verschillende journalisten en politieke activisten zijn vrijgelaten, verbannen mensen mogen weer naar huis, en de relatie tussen de staat en de moskee wordt aangehaald. Het zijn allemaal sprankjes hoop, maar systematische verandering moet nog maar blijken, zegt Bakhtiyor Nishanov, Eurazië-analist bij het Internationale Republikeinse Instituut in Washington. De media en de politiek in Oezbekistan zijn nog verre van vrij om hun mening te uiten, en de vraag is of de vervolging van kritische activisten daadwerkelijk stopt. Nishanov waarschuwt bovendien dat Mirzijojev verre van een democraat is: „Hij is een autocraat in elke zin van het woord.”

Mirzijojev erfde van zijn voorganger een verloederde relatie met de omliggende landen: Kazachstan, Kirgizistan, Tadzjikistan en Turkmenistan. Rond Karimov hing een wolk van wantrouwen, en Oezbekistan raakte meer en meer geïsoleerd.

Mirzijojev probeert snel de verslechterde internationale relaties te verbeteren. Transport tussen buurlanden neemt toe en daarmee de internationale handel. Ook onderhandelingen omtrent grensafbakening, een probleem dat al broeide sinds de onafhankelijkheid van de regio, hebben in anderhalf jaar tijd meer vooruitgang geboekt dan in de zeventien jaar daarvoor.

In het verleden leidden problemen over grensovergangen, energie en met name waterhuishouding tot het sluiten van grenzen, economische sancties en het stoppen van energieleveringen. Als het aan Mirzijojev ligt, is dat verleden tijd.

De handel met het rijkste land in Centraal-Azië, Kazachstan, is met zo’n 30 procent gestegen sinds de verandering in leiderschap. Ook met Turkmenistan zijn bilaterale verdragen gesloten omtrent energiesamenwerking.

Met enig onwennigheid wordt ook Moskou betrokken bij de Oezbeekse heropleving. In april 2017 bezocht Mirzijojev zijn collega Poetin: zo’n vijftig akkoorden werden getekend voor investeringen en handel. Ook China en Turkije worden betrokken bij de heropbouw van het land.

Toch zijn er nog veel dingen die moeten worden aangepakt, vindt Nishanov. De Oezbeekse overheid legt enorm veel druk op de bevolking door bijvoorbeeld de uitreisvisa, die de bevolking moet aanvragen voordat ze het land verlaat. „Het is een van de grootste bronnen van corruptie, overheidsintimidatie en controle.”

Ook de zogenaamde stadsregistratie, die de Oezbeekse burger alleen in zijn eigen regio toestaat handel te drijven en huizen te kopen, zorgt voor problemen. „Dit beleid is een directe schending van de rechten van Oezbeken en een grote bron van corruptie”, aldus Nishanov.

Wat de nieuwe president aan het doen is, wordt met open armen ontvangen in Oezbekistan, maar het is nog te vroeg om te juichen, zegt Nishanov. „De regering-Mirzijojev lijkt de meest voor de hand liggende en flagrante problemen van het huidige Oezbekistan op te lossen, maar is niet snel in de systematische hervormingen die echte verandering in Oezbekistan kunnen brengen.”