Het boek formuleert zinvolle en waardevolle antwoorden op al dit soort vragen.

Kerkvaders zijn vroegchristelijke auteurs die vanaf het begin een groot gezag in de kerk genoten. In het Westen zijn het er vier: Augustinus, Ambrosius, Hieronymus en Gregorius de Grote. In het Oosten drie: Gregorius van Nyssa, Gregorius van Nazianze en Basilius de Grote.

In voorgaande boeken ging Hall in op het lezen van de Schrift, het leren van theologie en het vereren van God, samen met de kerkvaders. Dit vierde deel gaat met name in op de vertaalslag van het gedachtengoed van de kerkvaders naar de dagelijkse levenspraktijk. Een waardige afsluiting van deze beknopte, maar rijke serie.

In het vroege christendom waren diverse martelaren. Ze getuigden van de hoop die in hen was en verloochenden Christus niet, al moesten ze dat met de dood bekopen. Wat bewoog hen? Wat zeggen ze zelf over de beproevingen van het martelaarschap? Zo beschrijft Hall op een uitstekende manier wat Origenes van het martelaarschap vond. Hij laat Origenes’ positieve houding staan, maar laat de lezer ondertussen wel verder nadenken. „Wat zou u doen als u gevraagd wordt van Christus te getuigen in deze moderne tijd? Zou u bereid zijn uw leven te geven?”

Het boek biedt veel. Persoonlijk werd ik aangesproken door het voorbeeld van Jozef (Genesis 37-47), dat Hall in zijn inleiding geeft. Jozef wordt in een van de werken van Chrysostomus gezien als een christelijke filosoof. De kerkvader typeert hem als een wijs en echt christen, die zijn hartstochten weet te bedwingen.

Deze typering is interessant. In mijn zojuist verschenen boek ”Vertrouwen op God” laat ik zien dat Jozef in de Genesis-preken van Chrysostomus juist wordt voorgesteld als een rechtvaardige. Niet een- of tweemaal, maar voortdurend. In zijn werk over de voorzienigheid typeert Chrysostomus Jozef evenwel anders, namelijk als een christelijk filosoof. Dat is een ander beeld. In de hedendaagse exegese zou dit vragen oproepen: Waarom houdt Chrysostomus geen eenduidige uitleg aan? Voor Chrysostomus is er echter geen sprake van een tegenstelling. Jozef is ook voor hem een type van Christus. En Christus was niet alleen de Rechtvaardige, Hij was ook wijs, zachtmoedig en geduldig in verdrukkingen.

Model

Hall verwoordt het zeer treffend wanneer hij het perfecte model van een leven naar Gods inzettingen gelijk stelt aan het leven van Christus. Hij is voor de gelovigen niet alleen de Verlosser, maar ook Degene Die hen leert achter Hem aan te gaan.

Christus’ houding moet de onze worden. Dit zou misverstanden kunnen oproepen, namelijk dat het vroege christendom de ”imitatio Dei” stimuleert zonder op Christus als Verlosser te wijzen. Maar dat laatste doet de Vroege Kerk óók.

Het belangrijkste dat dit boek ons leert, is dat we uit genade mogen leven, maar dat dit geen luie christenen maakt. Deze uit genade levende christenen van het vroegste uur houden Christus voortdurend voor ogen. Hij betekent alles voor hen.

Living wisely with the Church Fathers, Christophor A. Hall; uitg. IVP Academic, Downers Grove, 2017; ISBN 978 0 8308 5188 1; 274 blz.; $ 24,00.