Berkelaar, schrijver van een boek over de geschiedenis van de van NCRV, sprak zaterdag tijdens de voorjaarsvergadering van de Vereniging voor Nederlandse Kerkgeschiedenis. Het onderwerp van de matig bezochte vergadering in Amsterdam was ”De kerken en de omroepen”. Achtereenvolgens kwamen de omroepen KRO, AVRO en NCRV aan de orde.

Historicus en publicist Jan Dirk Snel liet het begin van de verzuiling in omroepenland zien. Toen minister Reymer van Waterstaat in 1930 de omroepen AVRO, KRO, NCRV en VARA ieder evenveel zendtijd gaf, stak er een storm van kritiek op. Dertien hervormde predikanten uit Amsterdam, medewerkers aan de morgenwijding van de AVRO, kwamen met een verontwaardigde verklaring.

De overtuiging van die rechtzinnige predikanten uit Amsterdam was, aldus Snel, dat er één omroep voor alle Nederlanders zou moeten zijn. Een grote door de AVRO georganiseerde manifestatie in Den Haag trok 100.000 mensen uit het hele land. Het haalde niets uit; het verzuilde omroepbestel was geboren. De vier zuilen –protestants, rooms-katholiek, socialistisch en liberaal– kregen ieder evenveel zendtijd op de radio. „De verzuiling was van bovenaf georganiseerd,” aldus Snel, die toelichtte dat het begrip zuil dateert uit 1935 en het begrip verzuiling uit 1951.

Berkelaar ging in op de geschiedenis van de NCRV. Hij constateerde dat de protestants-christelijke omroepvereniging vanaf de jaren ’80 van de vorige eeuw professionaliseerde en voorrang begon te geven aan verstrooiing boven verkondiging. „Eind jaren ’90 waren de omroepbestuurders verlegen geworden om grote woorden te spreken over Christus aan het kruis,” aldus Berkelaar. De in 2001 aangetreden NCRV-voorzitter Kees Klop wilde het personeel in 2004 de eerste beginselen van het christendom bijbrengen door hen cursussen te laten volgen. Het leidde tot een opstand van de programmamakers en tot het gedwongen vertrek van Klop. „De cursus van Klop was een laatste stuiptrekking”, aldus Berkelaar.

Wat de NCRV niet lukte, lukt de EO wel: een voluit christelijke omroep blijven, meent Berkelaar. „Geregeld hoorde ik NCRV’ers profeteren dat de EO dezelfde weg zal gaan als de NCRV. Ze wezen dan op programma’s als ”40 dagen zonder seks” of op presentator Gordon, maar de EO-programma’s hebben nog steeds een christelijke en/of moralistische strekking.” Nog belangrijker vindt de voormalige EO-medewerker dat „de EO-medewerkers allemaal gelovig zijn, of ze nu vrijgemaakt-gereformeerd, hervormd of evangelisch zijn. De EO is nog altijd een missionaire omroep, die opereert vanuit een stevige grondslag, die de NCRV allang heeft verlaten.”

Op de bijeenkomst werd de VNK-scriptieprijs uitgereikt aan Susanne de Jong. Zij had een masterscriptie geschreven over een door haar gevonden handgeschreven brief uit de vijftiende eeuw. Uit de brief blijkt dat in die tijd ontwikkelde leken –en ook vrouwen– lazen over theologische onderwerpen.