Het was een grappig voorval op de avond van een drukke en feestelijke dag. „Majesteit”, klonk het op 30 april 2013 en prinses Beatrix keek gewoontegetrouw op, om meteen te beseffen dat ze sinds die ochtend geen ”majesteit” meer was. Die aanspreektitel hoorde nu bij haar zoon, de nieuwe koning. Beatrix was weer ”koninklijke hoogheid”. Maar vijf jaar later hebben veel mensen die omschakeling nog steeds niet gemaakt. Burgemeesters, commissarissen van de koning en bestuursvoorzitters spreken Willem-Alexander nog regelmatig aan met „koninklijke hoogheid”, terwijl het publiek Beatrix bij bezoeken in het land verwelkomt met het vertrouwde „majesteit.”

Op het eerste gezicht is dat ook wel logisch. Aan de presentatie en het silhouet van de oud-koningin is sinds de troonswisseling niets veranderd, of het moet zijn dat moderedactrices constateren dat ze iets slanker is geworden. Bij officiële gelegenheden draagt de prinses nog immer een hoed. Haar kapsel is even robuust als voorheen en ook het volume lijkt nauwelijks afgenomen. Beatrix heeft vastgehouden aan de lijnen en patronen die ze in de loop der jaren zo zorgvuldig heeft ontwikkeld. Heel anders dan bijvoorbeeld koningin Paola. Die brak na de troonswisseling in België met haar vertrouwde verschijning. Als pensionado gaat ze kort gekapt en zonder kleurspoelingen door het leven.

Meevergaderen

Prinses Beatrix is actief betrokken bij de werkzaamheden van koning Willem-Alexander en koningin Máxima. Bij de wekelijkse vergadering in de Putti-zaal van Paleis Noordeinde schuift ze regelmatig aan om mee te praten over de koninklijke agenda. Bezoekers van het paleis kregen afgelopen zomer ook nadrukkelijk haar stoel aangewezen. Er klonk iets van trots en tevredenheid in door.

Bij staatsbanketten en nieuwjaarsontvangsten, de paleissymposia en het concert ter gelegenheid van Koningsdag is de prinses present. Dat is heel anders dan in België, waar koning Albert zich na zijn aftreden grotendeels uit de openbaarheid heeft teruggetrokken. Dit gedeeltelijk om gezondheidsredenen, maar ook uit nukkigheid en onvrede over zijn toelage. „Het is mooi dat in Nederland de prinsessen Beatrix en Margriet nog een zichtbare rol vervullen. Die continuïteit komt de monarchie ten goede”, stelde de Belgische prins Lorenz, de zwager van koning Filip.

Veranderingen

De kennis en ervaring van Beatrix gaan dus niet verloren. „Ik praat regelmatig met mijn moeder”, zei Willem-Alexander vorig jaar tijdens het staatsbezoek aan Portugal toen hem werd gevraagd of hij vooraf nog tips had gekregen. „Ze is zeer benieuwd, maar het Portugal dat we nu bezoeken is een ander land”, gaf de koning meteen de beperkingen aan van moederlijk advies.

Hij is het ook die de lijnen uitzet en de besluiten neemt. Dat is ook wel te zien aan veranderingen die Willem-Alexander aan het hof heeft doorgevoerd. Op het eerste gezicht geen wereldschokkende dingen, maar wel zaken die voor koningin Beatrix onbespreekbaar waren. Zoals persgesprekken met draaiende camera’s en digitalisering van de werkzaamheden.

Eigen voorkeur

Prinses Beatrix heeft tegenwoordig natuurlijk niet meer de lasten van het ambt. Ze hoeft niet meer tot diep in de nacht dossiers door te wroeten, wetten en besluiten te tekenen –ook tijdens de vakanties, er zijn wetten met Lech en Tavarnelle als plaats van ondertekening– en wat betreft het enorme aanbod aan uitnodigingen die op het paleis binnenkomen kan ze zich, in samenspraak met het koningspaar, veel meer dan voorheen laten leiden door persoonlijke voorkeuren. En ze is bereid daar ook voor in het vliegtuig te stappen, met de afgelopen jaren door kunst geïnspireerde uitstapjes naar onder meer Spanje, Noorwegen en de Verenigde Staten.

De eigen goede doelen, zoals Jantje Beton, het Prinses Beatrix Spierfonds en Unicef, krijgen haar met regelmaat over de vloer. De Vereniging De Hollandsche Molen heeft in Beatrix een geïnteresseerde en kundige beschermvrouw. Het is een functie die ze op zich nam na het overlijden van prins Friso.

Verder van huis, maar nog altijd binnen het Koninkrijk, kreeg de Dutch Caribbean Nature Alliance een kritische maar enthousiaste prinses op visite op Aruba en Sint Maarten. Bij die laatste bezoeken was het verschil met de regeertijd wel goed te merken. Waar de eilanden eigenlijk nog één keer de schijnwerpers wilden richten op de oud-koningin, wilde Beatrix geen poespas, geen „bad in de menigte”, maar gewoon in een rustiger tempo dan vroeger genieten van de natuur.

In diezelfde geest wenste Beatrix ook geen publiek feest of televisiegesprek ter gelegenheid van haar tachtigste verjaardag. Een feest komt er wel, maar dan achter de gesloten deuren van het Koninklijk Paleis in Amsterdam, enkele dagen na haar geboortedag.