Het is te mooi om waar te zijn: geld beleggen en het tienvoudige terugkrijgen. Weliswaar heeft een select gezelschap dit genoegen mogen smaken, maar toen er vervolgens wantrouwen groeide of het allemaal wel koosjer was, zakte de waarde zo snel dat de inleg van velen met minstens een kwart verdampte. Talloze inleggers zijn nu de dupe. Ze dachten snel rijk te worden, maar hadden hun kapitaaltje nog beter in een oude sok kunnen bewaren.

Nu zijn er economen die beweren dat ons economische systeem in feite ook één groot piramidespel is. Daar zit een kern van waarheid in. Het gaat goed zolang iedereen erin gelooft. Op het moment dat de twijfel toeslaat en consumenten massaal de hand op de knip houden, begint het gebouw scheuren te vertonen.

En toch gaat de vergelijking met een piramidespel mank. De economie blijft altijd draaien om de simpele reden dat onze basale behoeften, zoals eten en wonen, nooit ineen zullen zijgen. Er kan hooguit sprake zijn van krimp, zoals de recente crisis liet zien.

Dat een piramidespel een dergelijke vertrouwenscrisis niet zal overleven, is wel gebleken in Albanië, waar zich een drama van ongekende omvang afspeelde. Honderdduizenden Albanezen konden naar hun spaargeld fluiten. Ook in eigen land was er sprake van zo’n debacle. Zakenman Arie Stok mocht zijn financiële kaartenhuis Orpiton dan wel bestempelen als een beleggingssysteem, spoedig kwam uit dat het niet meer was dan een piramidespel.

Of alle deelnemers dat doorhadden, betwijfel ik, maar een aantal zeer zeker. Nadat ik enkele keren in deze krant over Orpiton had geschreven, en niet in positieve bewoordingen, werd ik op een vroege zaterdagmorgen gebeld door een man die anoniem wenste te blijven. Hij raadde me aan nooit meer een letter over Arie Stok en zijn zakelijke besognes te schrijven. Hij zei in contact te staan met lieden die zich voorgenomen hadden mij de strot door te snijden als ik nog één keer over Stok zou schrijven.

Ik moet zeggen dat ik me de eerste dagen na dat gesprek toch niet helemaal senang voelde. Duidelijk was wel dat deze snode deelnemers één ding goed hadden begrepen: negatieve publiciteit ondermijnt het vertrouwen, en dan is het met ieder piramidevehikel snel gedaan.