Strijd tegen Zuid-Amerikaanse vrijblijvendheid
Zuid-Amerikanen zijn vrijblijvend in hun kerkbezoek. „Wie over God spreekt, krijgt vaak direct gehoor in Latijns-Amerika, maar in de kerk zie je de mensen maar even.” Ds. Gonzalo Suárez (39) ziet het als zijn taak om de presbyteriaanse kerk in Ecuador meer besef van werving en evangelisatie bij te brengen. Zaterdag is hij te gast op de zendingsdag van de Gereformeerde Gemeenten.
Ds. Suárez werkt in Quito, de in het bergland gelegen hoofdstad van Ecuador, een stad met ruim 2 miljoen inwoners. Hij komt van buiten de reformatorische kerken. Hij bezocht een evangelische bijbelschool en kwam via zijn vader in aanraking met de gereformeerde theologie. Door een correspondentiecursus vanuit Nederland had de vader van ds. Suarez werken leren kennen als de Institutie van Calvijn, de Heidelbergse Catechismus en de liturgische formulieren. Via een vriend kwam hij terecht bij de presbyteriaanse kerk in Ecuador. Daar volgde hij een deel van de opleiding van deze kerk.
Ds. Suárez ging zich verder specialiseren in de theologie en volgde aan de christelijke universiteit in Latijns-Amerika de studie (klinische) psychologie. Momenteel heeft hij een psychologenpraktijk en is hij als scriba van de classis Quito verantwoordelijk voor de toerusting van de Presbyteriaans-Gereformeerde Kerk van Ecuador (IRPE). De predikant werkt namens de IRPE sinds 1995 samen met de Zending Gereformeerde Gemeenten (ZGG) in het geven van pastorale ondersteuning aan de zendingskerk El Amparo en is tevens betrokken bij de uitbreiding van het werk van ZGG in de plaatsen Portoviejo en Machala. Hij heeft geen vaste gemeente, maar bedient de gemeenten in een wijde omtrek rond Quito. Naast ds. Suárez is ook Jan van Doleweerd, die vanaf 1995 voor ZGG evangelist is geweest in Guayaquil, de afgelopen twee jaar betrokken geweest bij het coördineren en stimuleren van het zendingswerk van de IRPE in Quito.
Slechts een klein deel van de protestanten in Ecuador behoort tot de IRPE. Het totaalaantal leden bedraagt slechts enkele honderden. Negentig procent van het 12 miljoen inwoners tellende Ecuador is rooms-katholiek, de overige 10 procent bestaat, onder de paraplu van ”protestant”, uit allerhande evangelische gemeenten, charismatische groepen pinkster- en presbyteriaanse kerken. De IRPE heeft als grondslag de Westminster Confessie. De samenwerking van ZGG met deze kerk dateert van 1995, toen de zendingsorganisatie in Ecuador het zendingswerk startte.
Ds. Suárez heeft de grote waarde van de gereformeerde geloofsleer ontdekt, zegt hij. „Het is vooral de leer van het verbond die mij bijzonder aangreep. En met het verbond is de kinderdoop onlosmakelijk verbonden. De kinderdoop is een onderwerp dat bij evangelischen onbekend is. Zij denken soms dat de presbyteriaanse kerk in dit opzicht semi-katholiek is, omdat ook de RK-Kerk de kinderdoop leert.”
Terwijl ds. Suárez zich verdiepte in het gereformeerde erfgoed, stuitte hij op onkunde van ambtsdragers in zijn kerkverband. „De IRPE worstelt met het feit dat het een kerk is die van buiten, vanuit Amerika, in het land is geplant. Ze heeft geen duidelijke verworteling in Ecuador. Er zijn ambtsdragers die gekozen zijn omdat ze leiding kunnen geven, maar die er nauwelijks weet van hebben wat het is om geroepen te zijn en die de bijbelse betekenis van het ambt niet kennen. De IRPE kent verder ook weinig activiteiten. Haar opleiding is te kort en te snel om zich met andere dingen dan het intern kerkelijke bezig te houden. De kerk is vooral bezig om te onderhouden wat ze hebben.”
Het rooms-katholicisme in Ecuador is erg sterk, hoewel er ook meer concurrentie komt van evangelische indianen, die met name in de politiek meer invloed krijgen. Maar voor het overige blijft de RK-Kerk het land stempelen. „Wil je in de Rooms-Katholieke Kerk kunnen trouwen, dan moet je de eerste communie hebben gedaan. Dat doe je natuurlijk als je klein bent. Op deze wijze blijven mensen van generatie tot generatie bij de kerk betrokken. Veel rooms-katholieken zijn echter slechts in naam rooms-katholiek. Ook is er onder de mensen veel volksreligiositeit. Bovendien denken veel Zuid-Amerikanen erg syncretistisch.”
De charismatische groeperingen blijven aantrekkingskracht uitoefenen op rooms-katholieken. Toch wil ds. Suárez het beeld van een ’laagdrempelige’ kerk, die dicht bij de armen zou staan, nuanceren. „Ook bij de pinksterkerken is er sprake van een dualisme, een scheiding van lichaam en ziel. De problematiek van de armoede begint bij de kerken wel iets meer te leven dan vroeger. Zo is er een voorbeeld van een rooms-katholieke bisschop die in zijn diocees grote sociale bewogenheid aan de dag legt. In zijn werkgebied krijgen de evangelischen nauwelijks voet aan de grond.”
Ds. Suárez vindt het jammer dat de IRPE te zeer gericht is op interne problemen. „Je kunt je dan minder bezighouden met de armoede en nood in de sloppenwijken. De armoede is de afgelopen jaren zelfs groter geworden. Het gevolg is dat steeds meer berglandbewoners naar de stad trekken.”
Is het moeilijk om gereformeerd te zijn in een evangelische of rooms-katholieke cultuur? „In een charismatische gemeenschap kom je sneller binnen dankzij de poort van de emoties”, zegt ds. Suárez. „Daar vallen mensen voor. Of ze zijn erg enthousiast voor een bepaalde sekte, zoals de mormonen. Ze zijn daarin soms behoorlijk fanatiek. We moeten mensen leren met het Woord bezig te zijn en hun antwoorden daarin te zoeken. Kenmerkend voor de Zuid-Amerikaanse mentaliteit is dat men gericht is op de daad en op bepaalde riten, niet op de inhoud. Slechts weinigen hebben belangstelling voor dogmatiek en zij die het wel hebben, komen vaak van buiten het land.”
Mensen in Ecuador tonen zeker belangstelling voor God, zo is de ervaring van ds. Suárez. „Dat komt ook door de sociale en religieuze realiteit en de persoonlijke behoeften. Als je goede uitnodigingen voor de kerkdienst doet uitgaan, komen ze wel. Echter, daarna zie je ze vaak niet meer. De binding is heel los. Zuid-Amerikanen leven bij de dag en stellen zich geen doelen of plannen. Ze kijken ook niet wie van de kerken hen het ware brood geeft. Het betrekken van mensen bij het Woord en hen wijzen op de consequenties voor het dagelijks leven is een blijvende opdracht.”