Dr. Andrea Zaki had, als voorzitter van de raad van zestien protestantse kerken, in de marge van de herdenking voor deelnemers ontmoetingen georganiseerd met de president van Egypte, Abdul Fatah al-Sisi, paus Tawadros II van de Koptische-Orthodoxe Kerk en minister Muhammad Mukhtar Jumu’a (Religiezaken). De rode draad tijdens deze ontmoetingen was dat kerk en staat meer dan ooit op één lijn zitten als het gaat om de strijd tegen het terrorisme en de opbouw van het land ter bestrijding van de armoede.

Vorige week eindigde met een triest dieptepunt: de bloedige aanslag op de al-Rawdamoskee in Bir al-Abed in het noorden van de Sinaï. Dr. Zaki sprak namens de raad zijn afschuw, afkeuring en medeleven uit.

President

De ongeveer 15 miljoen christenen vormen een minderheid van de 100 miljoen inwoners die Egypte telt. Een goede relatie met de moslimmeerderheid en adequate bescherming door de overheid zijn daarom van levensbelang. Er waait wat dat betreft een positieve wind met het presidentschap van Sisi. Egyptische christenen, hoewel niet onverdeeld positief over Sisi, zijn grosso modo gelukkig met de huidige situatie.

De afzetting van de eerste via verkiezingen tot president aangestelde Mohammed Morsi door het leger onder leiding van de latere president al-Sisi zien ze als gelegitimeerd door de massale menigte van 23 miljoen Egyptenaren die eraan voorafging. En dat het met de bescherming van de mensenrechten nog slecht gesteld is, nemen veel christenen op de koop toe. Het alternatief is slechter, zo leerde de korte periode dat de Moslimbroeders het voor het zeggen hadden.

Egyptische christenen voelen zich echter tweederangsburgers in hun eigen land. Zowel de president als de minister die over moskeeën en kerken gaat, wees in de ontmoetingen op het project ”equal citizenship”, gelijkwaardig burgerschap. Zowel in wet- en regelgeving als in de praktijk zijn rechten van niet-moslims minder. Het project moet daar verandering in brengen.

Het is echter de vraag in hoeverre dat lukt, want Egypte heeft in de grondwet staan dat de beginselen van de islamitische geloofswetten, de sharia, de basis van de wetgeving vormen. Tegelijk staat er in de grondwet dat de vrijheid van religie „absoluut” is, maar wordt het praktiseren van het geloof aan de „goddelijke religies” islam, jodendom en christendom voorbehouden.

Paus Tawadros II duidt de ontwikkelingen positief, zei hij tijdens de ontmoeting. Hij ziet drie signalen dat het de president en de overheid menens is. De president is al drie keer rond Kerst in een koptische kerk geweest. De overheid heeft de tijdens de omwentelingen verwoeste en beschadigde kerken, scholen en andere kerkelijke gebouwen op haar kosten laten herstellen. En, de overheid zal ook in de nieuw te bouwen hoofdstad niet alleen een grote moskee, maar ook een grote kerk bouwen. En er maken nu meer christenen deel uit van het parlement.

Schade

De moslimstrijders van IS plegen ondertussen nog altijd aanslagen op kerken en moskeeën. In de kerk in Caïro waar op 16 december 2016 bij een aanslag 25 christenen omkwamen, zijn de sporen van deze aanslag op muren, banken en pilaren terug te vinden. De slachtoffers worden er als martelaren voor het geloof met foto en persoonlijke spullen geëerd en herdacht; zo ook de 43 slachtoffers van de aanslagen in Tanta en Alexandrië op palmzondag dit jaar en de 28 doden die vielen bij een beschieting van een bus met koptische christenen die op weg was naar het St. Samuëlklooster in Minya, 220 kilometer ten zuiden van de hoofdstad.

Egyptische christenen vinden dat de overheid nog te weinig doet om hen te beschermen. Zij staan pal achter het feit dat Sisi de hoogste prioriteit geeft aan terrorismebestrijding. Tegelijk onderstrepen ze de goede verhouding met de meerderheid van de moslims die –net als de minister van Religiezaken– hun godsdienst als een religie zonder ruimte voor geweld ziet.

Het andere thema waar overheid en kerken het over eens zijn, is het stimuleren van de sociale en economische ontwikkeling om de armoede van een groot deel van de Egyptische bevolking te lijf te gaan. Onderwijs en gezondheidszorg, sociale programma’s, bestrijding van analfabetisme, ontwikkelingsprojecten en micro-financieringsprogramma’s zijn belangrijke activiteiten van de Koptisch-Orthodoxe Kerk en van de protestantse kerken. De Nederlandse organisatie Kerk in Actie is partner van beide.

Het economisch beleid van de regering pakt vooralsnog echter ongunstig uit voor de armsten van de bevolking. De snelle groei van de bevolking helpt hier niet bij.

Tijdens de viering van 500 jaar Reformatie viel herhaaldelijk de term ”ecclesia semper reformanda”: de kerk moet zich constant vernieuwen in doctrine en praktijk – zeker de Egyptische kerken in deze tijden van extremistisch geweld en grote armoede.