De kern van adoptie is dat geadopteerden vroeg in hun leven traumatische gebeurtenissen kunnen hebben meegemaakt, maar dat adoptieouders voor een wonderbaarlijk herstel kunnen zorgen.

De wereldwijd bekende adoptiedeskundige en kinderarts Laurie Miller schrijft in haar ”Handbook of Adoption Medicine” dan ook: „Nergens in de kindergeneeskunde is de ongelofelijke veerkracht van kinderen zo duidelijk als bij interlandelijke adoptie. Hoewel de manier waarop kinderen in kindertehuizen (over)leven ontmoedigend is, is hun verandering na adoptie een wonder. Verlaten kinderen, die hebben geleden onder ontberingen, veranderen in blije, gezonde en tierig welende kinderen door de ‘simpele’ ingreep van adoptie.”

”Serve and return”

De hersenen van kinderen ontwikkelen zich in de eerste drie jaar intensief. Naast psychologisch onderzoek laat ook hersenonderzoek zien dat voor een goede ”breinarchitectuur” een zogenaamde ”serve and return” absolute noodzaak is: ouders reageren op gezichtsuitdrukkingen, geluidjes, praten enzovoorts van de baby/dreumes, en het kindje reageert daar weer op.

Door deze constante interactie worden hersencellen gevormd, wordt de juiste bedrading aangelegd en worden verbindingen ‘bijgesnoeid’. Als er geen of een onbetrouwbare reactie volgt, wordt een gezonde architectuur van het brein verhinderd en worden leervermogen, gedrag en gezondheid aangetast. Bovendien wordt het stresssysteem van het kind geactiveerd. In tehuizen is een intensief contact met de verzorgers niet mogelijk. Alleen al omdat ze elkaar daar steeds afwisselen en soms vakantie hebben.

Scans van hersenen van tehuiskinderen laten zien dat er bij hen minder hersencellen en verbindingen worden aangelegd. Verwaarlozing is voor een klein kind schadelijker dan andere vormen van vroegkinderlijke trauma’s.

Kinderen hebben vaste verzorgers/ouders nodig met wie ze een gehechtheidsrelatie kunnen opbouwen. Een gehechtheidsfiguur is iemand op wie een kind kan bouwen, bij wie het zich veilig kan voelen als er stress is.

Ook dit is een belangrijk aspect van ”serve and return”, maar het is in een tehuis veel moeilijker te realiseren dan in een gezin. Het stressniveau bij tehuiskinderen is dan ook veelal ontregeld. Die ontregeling is vaak langdurig en heftig. Daarom is er in tehuizen veel onderzoek gedaan naar ”early life stress” ofwel ”vroegkinderlijk trauma”.

Aandacht en zorg

Geadopteerde kinderen zullen over het algemeen dus traumatische gebeurtenissen hebben meegemaakt. Ze zijn gescheiden van hun moeder (doorgaans kort na hun geboorte). Veel kinderen hebben eerst in kindertehuizen gewoond voordat ze in het adoptiegezin werden geplaatst. Gelukkig heeft onderzoek ook aangetoond dat plaatsing in een adoptiegezin tot een flink herstel kan leiden. Hoe jonger het adoptiekind is, hoe gemakkelijker het herstel.

De bedoeling van een adoptiegezin is dat het kind hierin veel aandacht en zorg krijgt en dat er een levenslange, stabiele en onvoorwaardelijke band wordt gesmeed. Adoptieouders hebben heel veel voor hun kind over. Wanneer zij goed kijken naar wat het kind nodig heeft en hierop inspelen, kan het brein van het kind nieuwe verbindingen aanleggen en de stress gereguleerd worden. Herstel dus!

Soms lukt het niet binnen het adoptiegezin en blijft het trauma overheersen. In dat geval is het belangrijk om professionele hulp te zoeken. Traumagerichte hulp is vaak bedoeld voor zowel het kind als de adoptieouders, want zij zijn degenen die een band met het kind hebben en er dagelijks mee omgaan.

Traumabril

Om de stress te kunnen reguleren, moet het kind eerst op zijn verzorger durven te vertrouwen. Ook is het belangrijk dat ouders met een ‘traumabril’ naar hun zoon of dochter leren kijken. Daarnaast moeten ze goed voor zichzelf zorgen, zodat het adoptieouderschap vol te houden is. Want soms is dat wel heel moeilijk. Traumatherapieën kunnen zich richten op de relatie tussen kind en ouders, op de reactie van het kind op traumatische ervaringen. maar ook direct op het kinderbrein, zoals bij EMDR en neurofeedback.

Naast adoptie biedt ook pleegzorg uitzicht op een enorm herstel na een traumatische start. Die pleegzorg moet dan wel de vorm van een stabiele en langdurige plaatsing hebben. Wanneer kinderen van het ene adres naar het andere worden overgeplaatst, is dat namelijk een grote verhindering voor hun herstel.

Gera ter Meulen is verbonden aan het Kenniscentrum Pleegzorg en Adoptie, Johan de Graaf is voorzitter van de Adoptievereniging Gereformeerde Gezindte. Het thema van dit artikel stond centraal op de op 4 november gehouden najaarsvergadering van de Adoptievereniging Gereformeerde Gezindte (AVGG) in Gouda (RD 6-11).